دکتر فتاح پیرویان 

روزنامه آسیا-کاهش هزینه‌های زندگی به یکی از مهمترین نگرانی‌های خانوارهای ایرانی تبدیل شده است و در این میان هزینه‌های پنهان انرژی اعم از برق و گاز به شدت بر سبد ماهیانه مخارج خانواده‌ها اثر گذار است و با افزایش تدریجی قیمت حامل‌های انرژی در کشور شاهد افزایش ناخواسته هزینه‌های مصرف انرژی هستیم، هزینه‌هایی که در سالیان اخیر به‌ یکی از نگرانی‌های جدی خانواده‌ها بدل شده است. خانواده‌ها از دریافت قبض‌های برق در تابستان و پیامک‌های مصرف گاز در زمستان واهمه دارند.

باید بپذیریم که در کشور ما سهم ساختمان‌ها از مصرف کل انرژی بسیار بالاست و بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از این انرژی به دلیل ضعف طراحی، عایق‌بندی ناکافی و استفاده از تجهیزات غیراستاندارد به هدر می‌رود و این به معنای هدر دادن منابع مالی و اتلاف نادرست منابع کشور است. شناسایی نقاط اصلی اتلاف انرژی در ساختمان‌ها می‌تواند به مدیران، مهندسان و حتی ساکنین کمک کند تا با به‌کارگیری راهکارهای مناسب، هزینه‌ها را کاهش داده و از منابع ارزشمند انرژی به شکل بهینه‌تری استفاده نمایند و به این ترتیب به شکلی مناسب و بهینه اقتصاد خانواده را مدیریت کنند. 

مطالعات جهانی و داخلی نشان می‌دهد که بیشترین هدررفت انرژی در ساختمان از طریق پوسته ساختمان شامل دیوارها، سقف و پنجره‌ها اتفاق می‌افتد. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد انرژی حرارتی ساختمان از این بخش‌ها خارج می‌شود. دلیل اصلی این موضوع، عدم استفاده از مصالح استاندارد، نبود عایق حرارتی مناسب و به‌کارگیری پنجره‌های تک‌جداره است. پنجره‌ها به تنهایی می‌توانند نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد اتلاف حرارت را به خود اختصاص دهند، به‌ویژه در ساختمان‌هایی که در اقلیم‌های سرد یا گرم قرار دارند.

بخش دوم هدررفت انرژی مربوط به سیستم‌های گرمایش و سرمایش (HVAC) داخلی ساختمان است. این سیستم‌ها در اغلب ساختمان‌ها بیشترین سهم مصرف انرژی را دارند، به‌طوری‌که بین ۴۰ تا ۵۰ درصد کل مصرف انرژی ساختمان صرف این بخش می‌شود. عواملی مانند استفاده از تجهیزات قدیمی، نبود کنترل هوشمند، کانال‌کشی غیراصولی و نشت هوا از کانال‌ها موجب افزایش هدررفت انرژی می‌شود. در بسیاری از ساختمان‌ها مشاهده می‌شود که به دلیل عملکرد ضعیف تجهیزات یا تنظیم نبودن سیستم‌ها، مصرف انرژی چند برابر نیاز واقعی است.

بخش سوم، سیستم روشنایی است که به‌خصوص در ساختمان‌های اداری و تجاری سهمی قابل توجه دارد. استفاده از لامپ‌های رشته‌ای یا فلورسنت قدیمی، طراحی نادرست نورپردازی و روشن نگه‌داشتن فضاهای غیرضروری موجب افزایش مصرف می‌شود. سهم روشنایی در مصرف انرژی ساختمان‌ها به‌طور میانگین ۱۵ تا ۲۰ درصد برآورد می‌شود.چهارمین بخش، تولید و مصرف آب گرم بهداشتی است. در ساختمان‌های مسکونی، این بخش معمولا ۱۵ تا ۲۰ درصد مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. عدم عایق‌کاری لوله‌ها، استفاده از تجهیزات ناکارآمد و رفتارهای مصرفی غیرمسئولانه از دلایل اصلی هدررفت در این بخش است.

در مجموع می‌توان گفت که بیشترین هدررفت انرژی در ساختمان‌ها مربوط به پوسته و سیستم‌های گرمایش و سرمایش است. توجه به بهینه‌سازی این بخش‌ها، ضمن کاهش هزینه‌های جاری خانوار و سازمان‌ها، نقش مهمی در حفظ منابع ملی و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی ایفا می‌کند. حرکت به سمت ساختمان‌های کم‌مصرف و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، آینده‌ای پایدارتر برای کشور رقم خواهد زد. 

بیشتر انرژی در ساختمان‌ها از طریق دیوارها، سقف، پنجره‌ها و همچنین سیستم‌های گرمایش و سرمایش هدر می‌رود. اولین اقدام، عایق‌کاری مناسب دیوارها و سقف است که باعث می‌شود در زمستان گرما داخل بماند و در تابستان خانه خنک‌تر شود. استفاده از پنجره‌های دوجداره یا سه‌جداره نیز نقش مهمی در جلوگیری از اتلاف انرژی دارد. حتی نصب پرده‌های ضخیم و درزگیر دور در و پنجره می‌تواند کمک بزرگی باشد. در بخش تجهیزات، بهتر است از وسایل گرمایشی و سرمایشی جدید و کم‌مصرف استفاده کنیم و آن‌ها را به طور منظم سرویس کنیم تا کارایی بیشتری داشته باشند. همچنین تنظیم دما روی حد متعادل، یعنی حدود ۲۰ درجه در زمستان و ۲۴ درجه در تابستان، باعث صرفه‌جویی چشمگیری در انرژی می‌شود. 

خاموش کردن چراغ‌ها و وسایل برقی اضافی و جایگزینی لامپ‌های قدیمی با لامپ‌های LED نیز مصرف برق را به میزان زیادی کاهش می‌دهد. در زمینه آب گرم، باید لوله‌ها را عایق‌کاری کرد و از باز گذاشتن طولانی شیر آب داغ پرهیز نمود. اگر امکان وجود داشته باشد، نصب پنل‌های خورشیدی یا آبگرمکن خورشیدی هم می‌تواند به کاهش مصرف برق و گاز کمک کند. با اجرای این راهکارهای ساده، می‌توان هزینه‌های خانوار را کم کرد و به درستی عمر تجهیزات را افزایش داد و از منابع ارزشمند انرژی کشور به شکل درست و بهینه استفاده نمود./آسیانیوز