روزنامه آسیا-افزایش دمای زمین، تغییر الگوهای بارشی و خشکسالی‌های متوالی از جمله نشانه‌های تغییرات اقلیمی در سراسر جهان هستند که ایران نیز از این روند مستثنا نبوده و طی سال‌های اخیر، تأثیرات این پدیده بیش‌ازپیش آشکار شده است.
به گزارش ایسنا، کاهش منابع آبی، افزایش رخدادهای شدید آب‌وهوایی، تهدید تنوع زیستی و تشدید گردوغبار، از مهم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی در کشور به شمار می‌روند. در چنین شرایطی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در پیش‌بینی و مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی، می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات این بحران ایفا کند.
براساس گزارش‌های علمی، میانگین دمای کشور طی دهه‌های اخیر روندی افزایشی داشته است و این روند تا سال ۲۰۳۰ نیز ادامه خواهد یافت. افزایش دما، همراه با کاهش بارندگی، باعث افزایش تبخیر و کاهش تغذیه آب‌های زیرزمینی شده است. در این میان، کاهش رواناب در حوضه‌های آبی مهم کشور ازجمله کرخه، کارون و بندرعباس-سدیج، وضعیت منابع آبی را بحرانی‌تر کرده است.
افزایش رخدادهای شدید آب‌وهوایی و تأثیر آن بر محیط‌زیست
افزایش دمای زمین نه‌تنها منجر به کاهش منابع آبی شده، بلکه شدت و فراوانی رخدادهای شدید آب‌وهوایی را نیز افزایش داده است. در سال‌های اخیر، شاهد وقوع سیلاب‌های ناگهانی، طوفان‌های گردوغبار و امواج گرمایی در مناطق مختلف کشور بوده‌ایم. کاهش پوشش گیاهی و تخریب مراتع، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، نیز موجب تشدید پدیده گردوغبار شده است.
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی باعث تغییر در زیستگاه‌های طبیعی و کاهش تنوع زیستی شده است. بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند و تغییر در الگوهای مهاجرت پرندگان و تغییر فصل‌های رشد گیاهان، نشانه‌ای از اثرات اقلیمی بر اکوسیستم‌های طبیعی کشور است.
نقش فناوری‌های جدید در پیش‌بینی وضع هوا در ایران
استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌تواند به بهبود پیش‌بینی‌های هواشناسی و مدیریت بهتر منابع کمک کند. به‌عنوان مثال، مدل‌های پیش‌بینی عددی مانند WRF-Chem برای شبیه‌سازی گسیل غبار در منطقه خاورمیانه استفاده شده‌اند. در پژوهشی، با استفاده از داده‌های بهبود یافته سطحی، مناطق مستعد گسیل غبار شناسایی و مدل‌سازی شده‌اند که می‌تواند به مدیریت بهتر پدیده‌های گردوغبار کمک کند.
نشریات علمی مانند پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی به بررسی اثرات تغییر اقلیم بر جنبه‌های مختلف محیط‌زیست و جامعه می‌پردازند. این نشریه با همکاری دانشگاه گلستان و مؤسسه علوم جوی و اقلیمی دانشگاه ایسلند منتشر می‌شود و مقالات متعددی در زمینه تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در ایران ارائه کرده است.
همچنین، کارگروه‌هایی برای بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر جامعه و خانواده‌ها به‌ویژه زنان تشکیل شده است تا با اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه، به مقابله با چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی پرداخته شود.
فناوری‌های مؤثر در پیش‌بینی وضع هوا و مقابله با تغییرات اقلیمی شامل مجموعه‌ای از روش‌های علمی و ابزارهای فناورانه است که به بهبود دقت پیش‌بینی‌های هواشناسی، مدیریت بحران‌های آب‌وهوایی و کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین این فناوری‌ها عبارتند از:
۱. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
مدل‌های پیش‌بینی مبتنی بر یادگیری ماشین، مانند شبکه‌های عصبی مصنوعی (ANN) و شبکه‌های عصبی کانولوشنی (CNN)، می‌توانند داده‌های هواشناسی را با دقت بالاتری تحلیل کرده و روندهای تغییرات اقلیمی را شناسایی کنند.
الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی مدل‌های عددی هواشناسی، از جمله مدل WRF (Weather Research and Forecasting)، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۲. ماهواره‌ها و سنجش از دور
ماهواره‌هایی نظیر NOAA، METEOSAT و ماهواره ایرانی خیام، در رصد تغییرات اقلیمی و پایش کیفیت هوا نقش مهمی ایفا می‌کنند.
فناوری لیدار (LiDAR) برای اندازه‌گیری میزان ذرات معلق در هوا و بررسی آلودگی هوا استفاده می‌شود.
تحلیل تصاویر حرارتی ماهواره‌ای نیز به شناسایی الگوهای گرمایی زمین و تغییرات دمایی کمک می‌کند.
۳. اینترنت اشیاء (IoT) و حسگرهای هوشمند
ایستگاه‌های هواشناسی خودکار، داده‌های جوی را به‌صورت لحظه‌ای جمع‌آوری کرده و امکان پایش مستمر وضعیت آب‌وهوا را فراهم می‌کنند.
حسگرهای هوشمند، در رصد میزان بارش، خشکسالی، دما و سطح آب‌های زیرزمینی کاربرد دارند.
۴. ابررایانه‌ها و محاسبات ابری
ابررایانه‌ها قادر به پردازش میلیاردها داده جوی در لحظه هستند و می‌توانند پیش‌بینی‌های آب‌وهوایی را با دقت بالاتری ارائه دهند.
استفاده از محاسبات ابری، به دانشمندان و سازمان‌های هواشناسی امکان پردازش داده‌های جوی به‌صورت توزیع‌شده را می‌دهد.
۵. پهپادها و هواپیماهای بدون سرنشین
پهپادها برای نمونه‌برداری از جو، اندازه‌گیری دما، رطوبت و میزان گردوغبار به کار می‌روند.
این فناوری به‌ویژه در مناطق صعب‌العبور، برای بررسی تغییرات اقلیمی و جمع‌آوری داده‌های زیست‌محیطی مفید است.
۶. فناوری‌های مهندسی اقلیم (Geoengineering)
ابرزایی مصنوعی: این روش برای افزایش بارندگی در مناطق خشک و کاهش اثرات خشکسالی استفاده می‌شود.
مدیریت تابش خورشیدی (SRM): شامل روش‌هایی برای انعکاس بیشتر نور خورشید و کاهش اثرات گرمایش جهانی است.
۷. مدل‌های آب‌وهوایی مبتنی بر داده‌های کلان (Big Data Analytics)
تحلیل داده‌های بلندمدت برای شناسایی روندهای اقلیمی و ارائه پیش‌بینی‌های دقیق‌تر.
یکپارچه‌سازی داده‌های سنجش از دور، اینترنت اشیاء و مدل‌های پیش‌بینی آب‌وهوا برای تحلیل‌های جامع
چالش‌های پیش‌روی ایران در مقابله با تغییرات اقلیمی
با وجود بهره‌گیری از برخی فناوری‌های نوین، چالش‌هایی همچنان در مسیر پیش‌بینی و مقابله با تغییرات اقلیمی در ایران وجود دارد:
۱. هواشناسی ماهواره‌ای
سازمان فضایی ایران هواشناسی ماهواره‌ای را به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود برای حمایت از کسب‌وکارهای نوین معرفی کرده است. با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، امکان پایش مستمر وضعیت جوی فراهم می‌شود که در حوزه‌هایی مانند کشاورزی، مدیریت بحران، پایش آلودگی هوا و پیش‌بینی‌های جوی کاربرد دارد.
۲. فناوری‌های هوافضا
فناوری‌های هوافضا شامل طراحی، ساخت و نگهداری وسایل نقلیه هوایی و فضایی، در بهبود پیش‌بینی‌های جوی و مطالعات اقلیمی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها امکان جمع‌آوری داده‌های جوی از لایه‌های مختلف اتمسفر را فراهم می‌کنند که برای مدل‌سازی‌های دقیق‌تر استفاده می‌شوند.
با وجود پیشرفت‌ها، چالش‌هایی نیز در حوزه هواشناسی ایران وجود دارد. به‌عنوان مثال، فاصله بین ایستگاه‌های هواشناسی در ایران حدود ۱۰۰ کیلومتر است، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته این فاصله ۲۵ کیلومتر است. این موضوع می‌تواند بر دقت پیش‌بینی‌های جوی تأثیر منفی بگذارد.
تغییرات اقلیمی دیگر یک تهدید دوردست نیست، بلکه واقعیتی است که اثرات آن در سراسر جهان، از یخچال‌های طبیعی ایسلند تا خشکسالی‌های شدید در ایران، مشهود است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، اتخاذ سیاست‌های مناسب زیست‌محیطی و افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای تغییر اقلیم، از جمله اقدامات ضروری برای کاهش اثرات این بحران جهانی است. روز جهانی هواشناسی فرصتی است تا اهمیت علم هواشناسی و نقش آن در پیش‌بینی و مدیریت تغییرات اقلیمی را برجسته کرده و بر لزوم همکاری جهانی در این زمینه تأکید شود./آسیا نیوز
دیدگاه خود را بنویسید