روزنامه آسیا-به اذعان کارشناسان و صاحبنظران، بازار سرمایه جز به مدد اعتماد عموم مردم، نمی‌تواند با رشد و شکوفایی روبه‌رو شود و این مسئله تنها در گروی صداقت و شفافیت است. در این راستا، جامعه حسابرسی و حسابداری با بررسی دقیق صورت‌های مالی شرکت‌ها و ارائه گزارش‌های مدون در این‌باره، می‌تواند نقشی محوری و بنیادین ایفا کند.
به گزارش آسیا، محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، این روزها میزبان هفدهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی صنعت مالی ایران (بانک، بورس و بیمه) است، رویدادی که به‌عنوان بزرگترین گردهمایی فعالان صنعت مالی، فرصتی است برای نمایش توانمندی‌های ملی، معرفی دستاوردهای نوآورانه، و تسهیل ارتباط بین ارکان اصلی این صنعت پویا.
جامعه حسابداران رسمی ایران برای نخستین‌بار به‌عنوان حامی معنوی این رویداد مهم اقتصادی حضور پررنگی داشت و در همان گام نخست با برگزاری نشست تخصصی «نقش گزارش‌های حسابرسی در شفایت مالی بازار سرمایه» سعی نمود تا پیوندی تازه میان مخاطبان بازار سرمایه و جامعه حسابرسی ایران در راستای اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی ایجاد نماید. این نشست به میزبانی فرهاد پناهی دبیرکل جامعه حسابداران رسمی و با حضور دکتر موسی بزرگ‌اصل مدیرعامل سازمان حسابرسی، دکتر محمود حق‌وردیلو معاون نظارت بیمه مرکزی، دکتر هوشنگ نادریان مدیرعامل مؤسسه حسابرسی مفید راهبر و دکتر الهام چیت‌سازان مدیر اداره مطالعات و مقررات بانکی بانک مرکزی برگزار شد.
اهمیت و ضرورت استقلال مؤسسات حسابرسی
در ابتدای این نشست، فرهاد پناهی دبیرکل جامعه حسابداران رسمی به معرفی سابقه این تشکل حرفه‌ای پرداخت و عنوان کرد: «جامعه حسابداران رسمی نخستین تشکل حرفه‌ای قانونی خصوصی در ایران است که در سال 1380 آغاز به کار نمود و در طول 24 سال فعالیت خود توانسته است نقش فعالی در حفظ منافع عمومی و رسیدن به اهداف تعیین‌شده داشته باشد. این نهاد، در حال حاضر با بیش از 3200 حسابدار رسمی و 314 مؤسسه حسابرسی، وظیفه حسابرسی قانونی شرکت‌ها را برعهده دارد که از این تعداد 51 مؤسسه معتمد بورس می‌باشند.»
وی ادامه داد: «جامعه حسابداران رسمی از همان ابتدا سعی نموده با نهادهای حسابداری بین‌المللی همکاری تنگاتنگی داشته باشد و از سال 1383 تاکنون، عضو پیوسته فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) است. این نهاد تخصصی در اجرای دقیق قوانین مبارزه با پولشویی و همچنین ارائه گزارش‌های حسابرسی با توجه به نیازهای ذینفعان مانند بانک مرکزی، بیمه مرکزی، سازمان بورس و سایر بخش‌های اقتصادی، اصلی‌ترین نقش را در جهت شفاف‌سازی اقتصادی و اجرای درست استانداردهای حسابداری در ایران در کنار سازمان حسابرسی برعهده داشته و دارد. چه این‌که 162 نفر از اعضای جامعه حسابداران رسمی از مدیران و کارشناسان سازمان حسابرسی هستند.»
دبیرکل جامعه حسابداران رسمی با اشاره به ضرورت توانمندسازی این نهاد اعلام کرد: «در حال حاضر ۱۸۵۰ حسابدار رسمی در مؤسسات عضو جامعه مشغول به فعالیت هستند و حدود ۱۱ هزار نفر پرسنل در این مؤسسات در حوزه‌های مختلف حسابرسی و مالی اشتغال دارند. لازم به ذکر است در سال گذشته 55 هزار گزارش حسابرسی قانونی و بازرسی تهیه و گزارش شده است.»
فرهاد پناهی درباره نظارت بر عملکرد مؤسسات اظهار داشت: «در جامعه حسابداران رسمی، نظارت بر کیفیت خدمات و رتبه‌بندی مؤسسات به‌صورت مستمر انجام می‌شود. رتبه‌بندی مؤسسات حسابرسی، یکی از ارکان اعتبار آن‌هاست و مؤسسات به‌راحتی حاضر نیستند این امتیاز را از دست بدهند. موضوع استقلال حسابرس به‌طور جدی رعایت می‌شود؛ هم قوانین داخلی جامعه و هم مقررات نظارتی کشور این مسئله را به‌گونه‌ای مورد رعایت قرار داده است که تغییر حسابرس به‌سادگی امکان‌پذیر نباشد. بر اساس این قوانین، حسابرسان باید حداقل چهار سال در یک مجموعه باقی بمانند و پس از آن نیز با رعایت ضوابط انتخاب شوند.»
گزارش‌های مالی مرتبط با قانون مبارزه با پولشویی
پناهی، دبیرکل جامعه حسابداران رسمی در بخش دیگری از سخنان خود، به همکاری با نهادهای مبارزه با پولشویی اشاره کرد و گفت: «در سال ۱۴۰۳، تغییرات مهمی در گزارش‌های مالی مرتبط با قانون مبارزه با پولشویی اعمال شد. برخی شرکت‌ها ملزم شدند تا جداول اطلاعاتی خاص را تهیه و به مرکز اطلاعات مالی ارسال کنند. سایر مؤسسات نیز در صورت مشاهده تخلفات طبق مقررات قانونی، موظف به گزارش‌دهی هستند.»
وی افزود: «جامعه حسابداران رسمی به‌عنوان یک بازوی اجرایی قوی برای مرکز اطلاعات مالی عمل می‌کند و با در اختیار گذاشتن سامانه‌ها، آئین‌نامه‌ها و صورت‌های مالی، نقش مؤثری در اجرای دقیق قانون مبارزه با پولشویی ایفا کرده است. در این راستا، مؤسسات حسابرسی نیز همکاری‌های گسترده‌ای با این مرکز داشته‌اند. جامعه حسابداران رسمی به علت غنای بالای اطلاعاتی که در اختیار آن‌ها گذاشته شده، می‌تواند مرجع معتبری به‌شمار آید. ما در جامعه حسابداران رسمی واحد مبارزه با پولشویی ایجاد کرده‌ایم که به‌طور مرتب با مرکز اطلاعات مالی در ارتباط است.»
فرآیندهای مبتنی بر ریسک در شرکت‌های بورسی
محمود حق‌وردیلو، عضو هیأت عامل و معاون نظارت بیمه مرکزی دیگر سخنران این نشست بود. حق‌وردیلو با بیان این‌که پیچیدگی‌های که در صورت‌های مالی شرکت‌های بیمهای هست، در صورت‌های مالی نهادهای مالی دیگر شاهد نیستیم، گفت: «درک و فهم صورت‌های مالی شرکت‌های بیمهای نسبت به بقیه شرکت‌های صنعت مالی پیچیده‌تر و دشوارتر است.»
وی افزود: «بخشی از صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی مربوط به فرآیندهای مبتنی بر ریسک است و به این جمع‌بندی رسیدیم که بلوغ کافی در صنعت بیمه ما شکل نگرفته تا گزارش‌های مبتنی بر ریسک را در صنعت بیمه تهیه کنند و مدیران درکی از فرآیندهای مدیریت ریسک ندارند. در گزارش‌های بیمه برخی عبارات ممکن است درک راحتی نداشته باشند و باید افراد متخصص باشند تا متوجه شوند. ابتدا بر این باور بودیم که گزارش‌های اکچوئری(actuarial audit) باید به‌طور کامل در اختیار عموم قرا بگیرد و باید سهامداران شرکت‌ها از آن مطلع شوند، اما به مرور فهمیدیم شاید درک آن برای عموم راحت نباشد.»
معاون نظارت بیمه مرکزی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: «شرکت‌های بیمهای که در بازار سرمایه حضور دارند، صورت‌های مالی و داده‌های آن‌ها در اختیار همگان می‌باشد و دسترسی به اطلاعات صورت‌های مالی برای همه فعالان بازار سرمایه در سامانه کدال امکان‌پذیر است و باید بگوییم درصد قابل توجهی از شرکت‌های بیمه در بورس حضور دارند. برای بیمه مرکزی، حسابرسی شرکت‌های بیمهای در اولویت است. از سوی دیگر، آن چیزی که برای بازار سرمایه مهم است بحث بیمه‌های زندگی است که در ارتباط مستقیم با بازار سرمایه قرار دارد و گزارشات حسابرسی آن‌ها بیشتر مورد توجه سهامداران است. سعی ما این است که شرکت‌ها افشای اطلاعات مالی بیشتری درباره خود داشته و بتوانند پاسخگوی سوالات و انتظارات سهامداران باشند.»
وضعیت نگران‌کننده گزارش‌های حسابرسی در بازار سرمایه
در این نشست، موسی بزرگ‌اصل، مدیرعامل سازمان حسابرسی به وضعیت نگران‌کننده گزارش‌های حسابرسی در بازار سرمایه ایران پرداخت و اظهار کرد: «در حال حاضر سازمان حسابرسی مسئول حسابرسی ۷۵۰ شرکت است که از این تعداد ۱۱۰ شرکت در بورس فعال هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۵۲ درصد گزارش‌های حسابرسی، مقبول و ۴۶ درصد مشروط هستند. این آمار در مقایسه با کشورهای دارای بازار سرمایه پایدار، غیرمتعارف تلقی می‌شود.»
وی ادامه داد: «در کشورهای توسعه‌یافته چنین درصدی از گزارش‌های مشروط تقریبا غیرممکن است. این موضوع نه‌تنها بیانگر ضعف ساختاری در صورت‌های مالی برخی شرکت‌هاست، بلکه نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاح نظام‌های حسابداری و کنترل داخلی است.» مدیرعامل سازمان حسابرسی با اشاره به تبعات عددی و مالی بندهای حسابرسی اظهار داشت: «در نظام بانکی گاه سودهای درج‌شده در صورت‌های مالی در واقعیت به زیان‌های انباشته سنگین تبدیل می‌شوند. به‌طور مثال تنها اعمال کسری صندوق‌های بازنشستگی در برخی بانک‌ها می‌تواند سود گزارش‌شده را به زیانی بسیار چشم‌گیر مبدل کند.»
بزرگ‌اصل هشدار داد: «اگر تحلیلگران بازار سرمایه صرفا به شکل ظاهری صورت سود و زیان بسنده کنند، حتما دچار خطای تحلیلی خواهند شد. این موضوع می‌تواند تأثیر جدی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و ارزیابی‌های بازار بگذارد. انتظار ما از تحلیلگران و شرکت‌های تأمین سرمایه است نه مردم عادی؛ عموم مردم نه دسترسی کافی دارند و نه لزوما توانایی تحلیل صورت‌های مالی پیچیده را؛ این وظیفه تحلیلگران حرفه‌ای است که با دقت و تخصص گزارش‌های حسابرسی را بررسی و تفسیر کنند.»
وی در بخش دیگری از سخنانش، یکی از عوامل اصلی عقب‌ماندگی حرفه حسابرسی در ایران را حق‌الزحمه حسابرسان دانست و گفت: «آمارهای جهانی نشان می‌دهد که فاصله ما با میانگین جهانی بسیار اسفناک است و این مسئله تأثیر مستقیم بر درآمد حسابرسان دارد. نمی‌توان نیروی نخبه را با چنین درآمدهایی نگه داشت. میانگین درآمد حسابرسان اروپا 0.13 درصد درآمد شرکت‌هاست، در آمریکا 0.19 درصد است، اما در ایران 0.0054 درصد است و تنها کشوری که حق‌الزحمه حسابرسان آن‌ها با ما قابل مقایسه است بنگلادش است.»
اهمیت دانش حسابداری و رعایت استانداردهای علمی آن
در ادامه این نشست دکتر هوشنگ نادریان، مدیرعامل بزرگترین مؤسسه حسابرسی اظهار داشت: «استقلال نهادهای حسابرسی امری ضروری و لازم است و شرکت‌های بورسی و غیربورسی نباید مانع حسابرسی دقیق و بی‌طرفانه شوند. در کنار ضروت حفظ استقلال و عدم محدودیت در انجام امور حسابرسی، نکته مهم دیگر اهمیت دانش حسابداری علمی و تسلط به استانداردهای حسابداری جهت اظهارنظر درباره صورت‌های مالی و قضاوت درباره رعایت استانداردهای حسابداری است.»
دکتر نادریان ادامه داد: «اگر حسابرسان دانش لازم را جهت به‌کارگیری صحیح استانداردهای حسابرسی نداشته و با قوانین و مقررات آشنا نباشند، در این صورت گزارش‌های حسابرسی از کیفیت لازم برخوردار نخواهند شد. بحث دیگر استفاده از تکنولوژی و هوش مصنوعی در حسابرسی ایران است که متأسفانه نسبت به کشورهای دیگر شاهد عقب‌ماندگی ساختاری در این حوزه هستیم. یکی از نکانی که بانک مرکزی، بیمه مرکزی و حتی سازمان بورس باید در امر حسابرسی مدنظر قرار دهند، گزارش‌های حسابرسی مبتنی بر ریسک است که در این صورت، عیار شرکت‌ها قابل سنجش خواهد شد و می‌توان معیاری واقع‌بینانه از وضعیت آن‌ها ارائه نمود.»
ضوابط و رویه‌های حسابداری و تکالیف قانونی بانک مرکزی
الهام چیت‌سازان، مدیر اداره مطالعات و مقررات بانکی بانک مرکزی از دیگر سخنرانان این نشست بود که به بیان نقطه‌نظرات خود پرداخت و خواستار ارتقاء شفافیت گزارش‌های حسابرسی و تعامل نزدیک‌تر با سازمان حسابرسی شد.
چیت‌سازان با اشاره به تکالیف قانونی بانک مرکزی در زمینه تدوین ضوابط و رویه‌های حسابداری برای اشخاص تحت نظارت، از جمله بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی، اظهار داشت: «بر اساس قانون بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و همچنین قانون بانک مرکزی که سال گذشته ابلاغ شد، تدوین استانداردهای خاص حسابداری برای اشخاص تحت نظارت از جمله وظایف هیأت عالی بانک مرکزی تعریف شده است. این استانداردها باید با پیشنهاد بانک مرکزی و تأیید مرجع استانداردگذار، یعنی سازمان حسابرسی، اجرایی شوند.»
وی افزود: «اولین نسخه از صورت‌های مالی همگرا (IFRS) در اوایل دهه ۱۳۹۰ (سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳) به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد. تاکنون نیز شش ویرایش از صورت‌های مالی نمونه برای بانک‌ها منتشر شده است. این صورت‌های مالی همگرا با هدف شفاف‌سازی بیشتر و پاسخگویی به نیازهای ذینفعان اصلی، از جمله سپرده‌گذاران و سهامداران، تدوین شده‌اند.»
چیت‌سازان در بخش پایانی سخنان خود، به بحث استقلال مؤسسات حسابرسی در نظام بانکی پرداخت و ضمن اشاره به محدودیت‌های قانونی در تغییر مؤسسه حسابرسی برای بانک‌ها، گفت: «بانک‌ها نمی‌توانند بدون ارائه دلیل موجه، مؤسسه حسابرسی خود را تغییر دهند. این محدودیت به‌منظور حفظ استقلال حرفه‌ای و جلوگیری از بروز تضاد منافع در نظر گرفته شده است. عدم استقلال در مؤسسات حسابرسی بانکی مصادیق مختلفی دارد و باید کنترل کیفی مؤسسات حسابرسی بانکی به شکل خاص و با رعایت قوانین ویژه و مختص به آن صنعت صورت پذیرد.»/آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید