روزنامه آسیا-عملیات گسترده و بی‌سابقه پهپادی اوکراین علیه پایگاه‌های هوایی روسیه، تحت عنوان «تار عنکبوت»، در آستانه مذاکرات صلح استانبول، پرسش‌های جدی درباره انگیزه‌ها، پیامدها و سرنوشت این گفت‌وگوها مطرح کرده است.

به گزارش مشرق، عصر دیروز (۱۱ خرداد/ یکم ژوئن) اوکراین عملیاتی بی‌سابقه به نام عملیات «تار عنکبوت» (Spider's Web) را علیه چهار پایگاه هوایی روسیه در عمق خاک این کشور انجام داد.

این عملیات که توسط «سرویس امنیتی اوکراین» (SBU) طراحی و اجرا شد، منجر به انهدام یا آسیب‌دیدگی بیش از ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه، از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک و هواپیماهای شناسایی پیشرفته، شد. حال این پرسش مطرح می‌شود که عملیات مذکور، چگونه برنامه‌ریزی و اجرایی شد؟

۱۸ ماه سکوت، یک شب انفجار؛ پشت صحنه و جزئیات عملیات

در عملیات «تار عنکبوت» که توسط اوکراین علیه چهار پایگاه هوایی روسیه اجرا شد، ارتش اوکراین از روشی متفاوت و مخفیانه استفاده کرد؛ پهپادهای انتحاری کوچک اما بسیار دقیق، درون کابین‌های چوبی با ظاهر غیرنظامی جاسازی شده بودند.

این کابین‌ها توسط کامیون‌هایی به نزدیکی پایگاه‌های هوایی روسیه منتقل شدند و سپس با فرمان از راه دور، درهای مخصوص باز شده و پهپادها به سمت اهداف از پیش تعیین‌شده پرواز کردند. استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی در هدایت این پهپادها موجب افزایش دقت در حمله به اهداف خاص مانند باند پرواز و هواپیماهای استراتژیک شد.

پایگاه‌های استراتژیک هدف قرار گرفتند

چهار پایگاه هدف قرار گرفته شامل پایگاه‌های اولنیا، بلایا، ایوانوو و دیاگیلیوو بودند که همگی در مناطق مختلف روسیه از شمال تا مرکز کشور واقع شده‌اند. این پایگاه‌ها نقش کلیدی در پروازهای استراتژیک و بمباران مواضع اوکراینی داشتند.

حملات به صورت همزمان انجام شد تا ضمن غافلگیر کردن روسیه، حداکثر خسارت را وارد کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی از پایگاه‌ها فاقد سیستم دفاعی مناسب برای مقابله با این نوع حمله بودند و همین موضوع موفقیت حملات را دوچندان کرد.

در نتیجه‌ این عملیات، بیش از ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه از جمله بمب‌افکن‌های سنگین Tu-۹۵ و Tu-۲۲M۳، و هواپیماهای شناسایی A-۵۰ نابود شده یا به‌شدت آسیب دیدند. این تلفات، به ادعای «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین، معادل نزدیک به یک‌سوم از توان بمب‌افکن‌های دوربرد روسیه بود. همچنین برخی مقامات اوکراین، میزان خسارات وارده را بالغ بر ۷ میلیارد دلار برآورد کردند.

طرح «تار عنکبوت» بیش از ۱۸ ماه زمان برای برنامه‌ریزی و آماده‌سازی نیاز داشت و تحت نظارت مستقیم زلنسکی و با مشارکت فعال سازمان امنیت داخلی این کشور (SBU) پیش رفت. طراحی عملیاتی این حمله توسط تیمی از متخصصان نظامی، مهندسان هوش مصنوعی و کارشناسان جنگ سایبری انجام و به‌صورت محرمانه در چند مرحله آزمایش و اصلاح شد.

هدف اصلی این عملیات، وارد آوردن یک ضربه راهبردی و غیرقابل پیش‌بینی به زیرساخت‌های هوایی روسیه بود، به‌گونه‌ای که بدون نیاز به حمله تمام‌عیار نظامی، تأثیر سنگینی بر توان تهاجمی مسکو وارد شود. این عملیات همچنین حاصل همکاری اطلاعاتی گسترده با شرکای غربی اوکراین، به‌ویژه در زمینه تصویربرداری ماهواره‌ای و نقشه‌برداری دقیق از پایگاه‌های هوایی روسیه بود.

نقش پنهان متحدان غربی

در عملیات «تار عنکبوت»، هرچند هیچ گزارشی از نقش مستقیم ایالات متحده، ناتو یا کشورهای اروپایی در طراحی یا اجرای عملیات منتشر نشده است، اما شواهد موجود حاکی از حمایت‌های غیرمستقیم و ساختاری این متحدان از اوکراین در این پروژه است.

1-تناقض‌گویی در اطلاع‌رسانی به آمریکا و ناتو

پس از عملیات «تار عنکبوت»، اوکراین و برخی متحدان غربی تلاش کردند اینگونه القا کنند که ایالات متحده و دیگر شرکای غربی کی‌یف، پیش از اجرای این حمله از جزئیات آن مطلع نبوده‌اند. این روایت، عملیات را کاملاً مستقل و بدون هماهنگی رسمی اوکراین با متحدانش معرفی می‌کرد.

در مقابل، بسیاری بر این باورند که متحدان غربی، با توجه به حمایت‌های مالی، سیاسی و تسلیحاتی مستمرشان از اوکراین در طول سه سال گذشته، از این عملیات و جزئیات آن اطلاع قبلی داشته‌اند. در تأیید این دیدگاه، رسانه آکسیوس ابتدا به نقل از یک مقام اوکراینی گزارش داد که کی‌یف پیش از این، دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور وقت آمریکا را از حمله مطلع کرده بود. با این حال، آکسیوس دقایقی بعد گزارش خود را تغییر داد و مدعی شد که آمریکا از این حمله اطلاع نداشته است.

2-حمایت‌های ساختاری و فناوری

با وجود عدم تأیید رسمی نقش مستقیم غرب در عملیات «تار عنکبوت»، اوکراین از حمایت‌های گسترده‌ای در زمینه‌های ساختاری و فناوری از سوی کشورهای غربی بهره‌مند شده است:

  • تأمین و تولید پهپاد: کشورهای اروپایی و ناتو، به‌ویژه از طریق «ائتلاف پهپادی» به رهبری بریتانیا و لتونی، اوکراین را در تأمین و تولید پهپادهای پیشرفته یاری رسانده‌اند.
  • حمایت مالی و فنی: برخی کشورها با سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری‌های نظامی اوکراین، از جمله سیستم‌های هدایت و کنترل پهپادها، نقش مهمی در ارتقای توانمندی‌های نظامی این کشور ایفا کرده‌اند.

3-زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی

اوکراین از زیرساخت‌های ارتباطی پیشرفته‌ای بهره‌مند است که نقش حیاتی در هماهنگی و اجرای عملیات‌های پیچیده‌ای نظیر «تار عنکبوت» ایفا می‌کنند. نمونه بارز این پشتیبانی، شبکه ماهواره‌ای «استارلینک» است که توسط شرکت «اسپیس ایکس» و با حمایت مالی وزارت دفاع آمریکا در اختیار این کشور قرار گرفته است.

۴. توسعه سیستم‌های شناسایی و هدایت

سیستم آگاهی موقعیتی «دلتا» که با همکاری ناتو توسعه یافته، به اوکراین در شناسایی و هدایت اهداف نظامی کمک می‌کند. این سیستم در عملیات‌های مختلف از جمله حملات پهپادی نقش کلیدی دارد.

در مجموع، در حالی که عملیات تار عنکبوت در ظاهر به‌صورت مستقل توسط اوکراین برنامه‌ریزی و اجرا شده است، نمی‌توان نقش حمایت‌های ساختاری و فناوری کشورهای غربی را در ارتقا توانمندی‌های نظامی این کشور نادیده گرفت. حتی در صورت فرض محال بی‌اطلاعی متحدان غربی از جزئیات عملیات، این حمایت‌ها زمینه‌ساز اجرای موفقیت‌آمیز عملیات‌های پیچیده و بلندپروازانه توسط اوکراین شده‌اند.

تأثیرات سیاسی و میدانی؛ عملیات پهپادی در بستر مذاکرات صلح

حمله پهپادی بی‌سابقه اوکراین به چهار پایگاه هوایی روسیه، نه‌تنها تبعات نظامی در پی داشت، بلکه به‌وضوح بر فضای سیاسی و دیپلماتیک جنگ نیز اثرگذار بود. این عملیات دقیقاً همزمان با اعلام رسمی آغاز مذاکرات آتش‌بس میان کی‌یف و مسکو انجام شد.

اواخر اردیبهشت ماه (اواخر ماه می)، نمایندگان اوکراین و روسیه پس از سه سال وقفه، برای نخستین‌بار به صورت مستقیم در استانبول با میانجی‌گری ترکیه مذاکره کردند. این گفت‌وگوها یک ساعت و نیم به طول انجامید و طی آن اوکراین و روسیه بر سر تبادل ۱۰۰۰ اسیر از هر طرف به توافق رسیدند.

در آستانه دور دوم مذاکرات؛ نقشه راه اوکراین برای صلح پایدار

اینک، در آستانه دور دوم مذاکرات صلح قرار داریم که قرار بود امروز دوشنبه (۱۲ خرداد/۲ ژوئن) بار دیگر در استانبول برگزار شود. پیش از عملیات «تار عنکبوت»، ولودیمیر زلنسکی از اعزام هیئتی به ریاست «رستم عمروف»، وزیر دفاع اوکراین، به استانبول برای مذاکره خبر داده بود.

طبق سندی که توسط خبرگزاری رویترز رؤیت شده، مذاکره‌کنندگان اوکراینی قصد دارند در این نشست، نقشه راهی برای رسیدن به صلح پایدار به روسیه ارائه دهند. این نقشه با برقراری آتش‌بس کامل ۳۰ روزه آغاز شده و شامل آزادی زندانیان، بازگرداندن کودکان اوکراینی و در نهایت، دیدار مستقیم میان زلنسکی و پوتین خواهد بود.

کی‌یف تأکید کرده این سند از قبل به مسکو ارسال شده است. نکات محوری این طرح شامل عدم پذیرش حاکمیت روسیه بر مناطق اشغالی، حفظ توان نظامی اوکراین پس از صلح و تعیین خط مقدم فعلی به‌عنوان مبنای مذاکره درباره سرزمین‌ها است.

برخی ناظران معتقدند که عملیات تار عنکبوت تنها یک اقدام نظامی نبوده‌ است بلکه ابزاری برای اعمال فشار در آستانه مذاکرات محسوب می‌شود؛ تلاشی از سوی اوکراین برای تغییر موازنه روانی و سیاسی به نفع خود و واداشتن کرملین به پذیرش شروط پیشنهادی کی‌یف در مذاکرات.

واکنش‌های احتمالی روسیه در میدان و میز مذاکره

در مقابل، احتمال می‌رود مواضع روسیه در میدان نبرد و مذاکرات استانبول دوگانه و واکنشی باشد. مسکو ممکن است این حمله را دستاویزی برای تشدید عملیات تلافی‌جویانه در جبهه‌های شرقی و جنوبی اوکراین قرار دهد و با افزایش فشار نظامی، سعی در حفظ موضع برتر میدانی خود داشته باشد.

از سوی دیگر، در چارچوب مذاکرات استانبول، روسیه احتمالاً تلاش خواهد کرد با طرح موضوع این حمله به‌عنوان «نقض حسن‌نیت»، از پذیرش برخی شروط اوکراین (مانند آتش‌بس کامل) طفره رود یا در آن‌ها تجدیدنظر کند. با توجه به این شرایط، کرملین ممکن است خواهان افزودن بندهایی به توافق نهایی باشد که محدودیت‌هایی برای حملات آتی اوکراین در خاک روسیه وضع کند یا تضمین‌هایی برای حفظ وضعیت موجود در مناطق اشغالی مطالبه کند./آسیانیوز