روزنامه آسیا-در اقدامی بدون هماهنگی و استعلام از اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، اداره برق این شهر اقدام به حفاری در خیابان چهارباغ عباسی کرد که منجر به تخریب بخشی از یک گورستان باستانی و بیرون آمدن حجم زیادی سفال و اسکلت‌های انسانی از دل خاک شد. این عملیات باستانی، باستانی «آب‌بخشان» یا «مردبان» که قدیمی‌ترین قبرستان تاریخ‌دار اصفهان محسوب می‌شود، را تحت تأثیر قرار داده است.

بر اساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و به گزارش خبرنگار ایلنا، این عملیات برای عبور کابل برق و به صورت خودسرانه صورت گرفته است. پس از انتشار تصاویر این اقدام در فضای مجازی و مشخص شدن آثار تاریخی، یگان حفاظت میراث فرهنگی استان بلافاصله در محل حاضر شده و از ادامه فعالیت عمرانی جلوگیری کرد.

سید مصلح‌الدین مهدوی، نویسنده کتاب «مزارات اصفهان»، گورستان «آب‌بخشان» یا «مردبان» را که در برخی منابع با عنوان «آب‌بخشگان» نیز معرفی شده، قدیمی‌ترین قبرستان تاریخ‌دار شهر اصفهان می‌داند. قدیمی‌ترین قبر تاریخ‌دار این گورستان متعلق به «شیخ ابومسعود رازی» (۲۵۸ ه.ق) و آخرین آن مربوط به «آقا محمدمهدی ارباب» در سال ۱۳۱۴ بوده است. این قبرستان وسیع تا سال ۱۳۱۴ در محدوده اطراف «میدان شهدا» (فعلی) یا «میدان پهلوی» (سابق) قرار داشت.

سعید قاسمی‌نژاد، باستان‌شناس و پژوهشگر میراث‌فرهنگی، اظهار داشت که در سال ۱۳۱۴، هنگام احداث میدان شهدا و خیابان‌های منتهی به آن (چهارباغ پایین، ابن سینا، فروغی، کاوه و مدرس)، این گورستان به طور کامل از بین رفته و به کاربری‌های شهری تبدیل شده است. وی افزود که مقبره ابومسعود رازی در خیابان آیت‌الله بیدآبادی و مقبره جوهری در کنار مسجد آب‌بخشان (واقع در جنوب غربی میدان شهدا و انتهای کوی جوهری)، تنها بازمانده‌های این قبرستان هستند.

عقیل عقیلی باستان شناس و کارشناس میراث فرهنگی در شهر اصفهان گفت: چند سنگ قبر نیز تا دو سه سال پیش در وسط میدان قرار داشت که فعلا بخاطر حفاری ها برای ایجاد مترو میدان زیر و رو شده و امید است که پس از پایان کار فرجام این سنگ ها نیز مثل دیگر سنگ قبرها نشود.

به گفته این کارشناس، گورستان « قبله دعا » نیز در فاصله ۳۰۰ متری این قبرستان قرار داشته که احتمالا آن نیز از فرعیات همین قبرستان بوده است.

عقیلی در خصوص چرایی نامیدن گورستان آبخشان افزود: «نهر بابا حسن» که شعبه ای از «مادی فدن» است از محله بیدآباد به چهارسوی علی قلی آقا می‌آید و در محدوده این قبرستان _ پشت مسجد _ به دو بخش تقسیم می شود و به همین دلیل نیز این نقطه را «آب بخشان» یا «آب بخشگان»، یعنی محل تقسیم آب نامیده‌اند.

این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به افراد مشهوری که در گورستان آب بخشان اصفهان در محل فعلی چهارباغ صفوی مدفون بودند گفت:  شیخ ابو مسعود رازی، محدث بزرگ و باعث شیعه شدن مردم اصفهان در قرن سوم هجری در این گورستان در سال ۲۵۸ قمری مدفون است. همچنین حافظ ابو نُعَیم اصفهانی، محدث و مولف کتاب ذکر اخبار اصفهان و جدّ اعلای علامه مجلسی نیز در سال ۴۳۰ ه.ق در این گورستان دفن شد.

عقیلی همچنین از دفن شدن شیخ ابو اسحاق ثقفی کوفی که قبر او در وسط میدان شهدا فعلی در شهر اصفهان قرار داشت در گورستان خاکبرداری شده توسط شرکت برق اصفهان خبر داد و گفت: امیر محمود ابن امیر یمین الدوله معروف به ابن یمین فریومَدی، از شعرای بزرگ قرن هشتم هجری قمری و همچنین خواجه کمال الدین محمد بن جمال الدین اصفهانی متوفی ۹۳۵ قمری در همین گورستان دفن شده اند که سنگ قبر این شخصیت در یکی از کوچه های خیابان ابن سینا در اصفهان یافت شد.

سید روح‌الله سیدالعسگری، معاون میراث فرهنگی استان اصفهان نیز در گفتگویی که با رسانه ها داشت اعلام کرد: عملیات حفاری در عمق حدود یک تا یک‌ونیم متری در حال انجام بود و محدوده مورد نظر، همان منطقه‌ای باشد که در گذشته قبرستان «آب بخشان» یا «مردبان» قرار داشته و اگر اسکلت‌هایی هم در این حفاری مشاهده شده، بی‌ارتباط با آن نیست.»

سیدالعسگری تأکید کرد: «تاکنون تیم باستان‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، به همراه دکتر یگانه، از این محل بازدید داشته‌اند اما در زمان آغاز پروژه هیچ‌گونه استعلامی از سوی پیمانکار یا شهرداری صورت نگرفته است.»

معاون میراث فرهنگی استان اصفهان با اعلام اینکه مجوز حفاری اداره برق در چهارباغ اصفهان توسط شهرداری این شهر و بدون اطلاع میراث فرهنگی صادر شد افزود: همین که پروژه در محدوده‌ای با چنین حساسیت تاریخی اجرا می‌شود، می‌بایست با هماهنگی قبلی با میراث فرهنگی انجام می‌گرفت.

با وجود توقف این پروژه توسط میراث فرهنگی اصفهان، عقیل عقیلی، کارشناس میراث فرهنگی، خاطرنشان کرد که میراث فرهنگی به ادارات دیگر همچون شهرداری، گاز، آب، برق، فاضلاب و مخابرات، استفاده اکید از ماشین‌آلات سنگین در بافت تاریخی را منع کرده است. اما برای نظارت دقیق و کامل بر این موضوع، نیاز به به‌کارگیری چندین ناظر باستان‌شناس در طول شبانه‌روز وجود دارد، چرا که حفاری‌های مشابه توسط پیمانکاران یا سازمان‌های مختلف در هر نقطه از شهر رخ می‌دهد./آسیانیوز