آسیانیوز- هیچ‌گاه حوزه‌های اقتصادی مستقل از دیگر عرصه‌ها نظیر جامعه و سیاست نبوده و نیست و تحولات یکی بی‌گمان در نسبتی نزدیک و تنگاتنگ، بر دیگر حوزه‌ها اثر می‌گذارد. در همین راستا، در نشست جامعه و بازار که به‌همت مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و انجمن جامعه‌شناسی برگزار شد، ضمن بحث و تبادل نظر درباره رابطه جامعه و بازار، شناخت تحولات بازار از نگاه جامعه‌شناسی مورد بررسی قرار گرفت.
اولین نشست هفته علوم اجتماعی، مصادف با سالروز تولد مرحوم غلامحسین صدیقی با عنوان روز ملی علوم اجتماعی در ایران برگزار شد. در این نشست، علی‌اصغر سعیدی جامعه‌شناس، حجت میرزایی رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و سمیه توحیدلو جامعه‌شناس درباره «جامعه و بازار» سخنرانی کردند.
* بسیاری مسائل اقتصادی، راه‌حل اقتصادی ندارد
علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس اولین سخنران این نشست بود که درباره رابطه جامعه و بازار در تاریخ معاصر سخن گفت. وی در بخشی از سخنانش عنوان کرد: «داشتن مشاور جامعه‌شناس برای فعالان اقتصادی بسیار لازم است. باید روند و پارادایم اقتصادی را شناخت. مثلاً آن زمان چپ‌گراها می‌گفتند که صنایع به دنبال امپریالیسم هستند و کارگران را استثمار می‌کنند این نهضت اقتصادگرایی است. آن طرف سکه هم اقتصاددان‌ها نئوکلاسیک به وضعیت دامن می‌زنند. شاید در چنینی شرایطی نهادگراها بهتر بتوانند کمک کنند تا ذهنیت جامعه برای فعالان اقتصادی تغییر دهند. جامعه‌شناسان هم نقش برجسته‌ای در این زمینه دارند تا نبض جامعه را در اختیار نهادهایی مثل اتاق بازرگانی قرار دهند.»
او تاکید کرد: هنوز هم بخش خصوصی متوجه نیست که جامعه ما نسبت به سرمایه ذهنیت منفی دارد و بایستی از طریق جامعه‌شناسان نبض جامعه را در اختیار گیرند. نه‌تنها در ایران بلکه در غرب هم به نگاه جامعه‌شناسی باید توجه کنند. بسیاری از مسائل اقتصادی، راه‌حل اقتصادی ندارد و جامعه‌شناسان اقتصادی وارد عرصه کارشده‌اند. الآن در سیلیکون ولی بسیاری از جامعه‌شناسان اقتصادی فعالیت می‌کنند.»
سعیدی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به بنگاه‌های خانوادگی گفت: «یکی از مسائل درونی کارآفرین‌ها، بنگاه‌های خانوادگی است. هیچ فعالیت و توجهی در اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور، نسبت به اینکه بنگاه‌های خانوادگی ما بیش از یک نسل ادامه حیات نمی‌دهند، نمی‌شود.»
* کار بازار مبادله عقلانی و داوطلبانه است.
در بخش دیگر این نشست، حجت میرزائی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با اشاره به تفاهم‌نامه همکاری اتاق ایران با انجمن جامعه‌شناسی ایران گفت: «بازار یک نهاد اجتماعی است؛ بازار را نمی‌توان یک نهاد صرفاً اقتصادی دانست. بازار مرکز تعامل خانوارهاست که هم‌زمان کنش اقتصادی و رفتار اجتماعی دارند. آن‌ها نیروی کار و صاحبان سرمایه و زمین و همکاران تولید هستند و این چرخه می‌چرخد. رابطه جامعه و بازار بیشتر از تأمین و مصرف نهاده‌هاست. این رابطه از نوع درهم‌آمیختگی و حل‌شدگی است.»
میرزایی ادامه داد: «بازار به‌مثابه نهاد اجتماعی در شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی اثرگذار است. جامعه، بازار و دولت را باید در یک چارچوب دید و تحلیل این سه جدای از هم انتزاعی است. سطح روابط این سه باهم نهاد را می‌سازد.»
رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: «بازار کارکرد مهم اجتماعی، مبادله، انسجام و همبستگی اجتماعی دارد. به‌زورستانی با قوه قهریه دولت در بازار جایگاهی ندارد. کار بازار مبادله عقلانی و داوطلبانه است. از طرفی انسجام‌بخشی کارکرد نهادی بازار است. بازار در قالب رقابت هم به همکاری تأکید دارد. مثلاً خوشه‌های صنعتی از طریق هم‌جواری صنعتی، روابط همکارانه شکل می‌دهد. بنگاه‌های رقیب، رقابت همکارانه دارند و این رفتار اجتماعی است. نهاد مالی یک نهاد اجتماعی-اقتصادی است.»
او در بخشی از سخنانش گفت: «سرمایه اجتماعی نتیجه کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی بنگاه است که به جامعه تسری پیدا می‌کند. هر چه اعتماد اجتماعی کمتر می‌شود رشد اقتصادی پایین می‌آید و همبستگی اجتماعی کمتر می‌شود. صلح و همبستگی اجتماعی در مقابل تهاجم، کارکرد بازار است. اعتماد در ایران از دهه 60 به بعد روند نزولی داشته است. از دهه 90 هم با رشد پایین اقتصادی روبه‌روییم. بی‌اعتمادی باعث ایجاد هزینه برای نهادهای کنترل‌گر و قضایی شده است. هرقدر سرمایه اجتماعی بیشتر می‌شود، رشد اقتصادی و مبادلات بالاتر می‌رود. این قاعده مهمی است و در سال‌های اخیر آثار زیادی منتشر شده است.»
* چهار مشخصه و ویژگی بازارها
در ادامه این نشست، سمیه توحیدلو، جامعه‌شناس انواع بازار و ویژگی‌های مرتبط این بازارها را در ارتباط با دولت و جامعه بررسی کرد. به گفته توحیدلو بازار سنتی، بازار مدرن، بازار نئولیبرال، بازار پلتفرمی، بازار اطلاعاتی و بازار نوآورانه باید در تقسیم‌بندی و تحلیل بازار مورد توجه قرار گیرد. او با تشریح بحث، این بازارها را با چهار مشخصه و ویژگی سرمایه‌داری، ویژگی دولت، وضعیت جامعه و وضعیت نهادهای مدنی بررسی کرد.
دیدگاه خود را بنویسید