دکتر مهدی کریمی تفرشیروزنامه آسیا-قاره آفریقا با جمعیت جوان، منابع طبیعی غنی و رشد اقتصادی فزاینده، به یکی از جذاب‌ترین بازارهای هدف برای کشورهای صادرکننده در سراسر جهان تبدیل شده است. این قاره با 54 کشور و جمعیتی بالغ بر 1.4 میلیارد نفر، پتانسیل عظیمی برای جذب کالاها و خدمات متنوع دارد. در سال‌های اخیر، بسیاری از قدرت‌های اقتصادی جهان، از جمله چین، هند، ترکیه، و کشورهای اروپایی، با درک این پتانسیل، سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در آفریقا انجام داده و سهم قابل‌توجهی از بازارهای این قاره را به خود اختصاص داده‌اند. اکنون، ایران نیز با نگاهی استراتژیک، گام‌های جدی برای افزایش سهم صادراتی خود در این قاره برداشته است.

اقتصادهای آفریقایی در حال گذر از کشاورزی سنتی به سمت صنعتی شدن و توسعه زیرساخت‌ها هستند. این تحول، تقاضا برای طیف وسیعی از محصولات صنعتی، ماشین‌آلات، خدمات مهندسی، مصالح ساختمانی، دارو، و مواد غذایی را به شدت افزایش داده است. ایران با توانمندی‌های خود در این حوزه‌ها، می‌تواند پاسخگوی بسیاری از این نیازها باشد. با وجود پتانسیل‌های فراوان، ورود و تثبیت جایگاه در بازار آفریقا خالی از چالش نیست. رقابت شدید با قدرت‌های اقتصادی بزرگ، زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل ناکافی در برخی مناطق، موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای و عدم شناخت کافی از فرهنگ تجاری این قاره، از جمله موانع پیش‌روی صادرکنندگان ایرانی است.

یکی از مؤثرترین راه‌ها برای نفوذ در بازار آفریقا، ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مشترک (Joint Ventures) و تولید فراسرزمینی (Offshore Production) است. با احداث کارخانجات یا مراکز مونتاژ در کشورهای آفریقایی، می‌توان بر موانع تعرفه‌ای غلبه کرد، هزینه‌های حمل و نقل را کاهش داد، و به طور مستقیم با نیازهای بازار محلی در ارتباط بود. این مدل، مشابه رویکرد موفق چین در آفریقا است. به جای صادرات مواد خام یا محصولات پایه، ایران باید بر صادرات کالاهای نهایی با ارزش افزوده بالا مانند دارو، تجهیزات پزشکی، ماشین‌آلات صنعتی، محصولات پتروشیمی با کیفیت بالا، و خدمات فنی ـ مهندسی متمرکز شود. این رویکرد نه تنها سودآوری را افزایش می‌دهد، بلکه به ایجاد تصویری کیفی از محصولات ایرانی در بازار آفریقا کمک می‌کند.

تقویت دیپلماسی اقتصادی و ایجاد روابط قوی با دولت‌ها و فعالان اقتصادی آفریقایی، می‌تواند زمینه را برای عقد قراردادهای بزرگ دولتی و خصوصی فراهم آورد. تمرکز بر همکاری‌های برد ـ برد و انتقال فناوری می‌تواند به ایجاد اعتماد و روابط بلندمدت منجر شود. رشد 85 درصدی صادرات ایران به آفریقا در سه ماهه اول سال 1404، نشانه‌ای دلگرم‌کننده از آغاز یک حرکت رو به جلو است. این آمار نشان می‌دهد که پتانسیل‌های نهفته در روابط تجاری ایران و آفریقا در حال بالفعل شدن است. 

اتزم به تأکید است، حفظ و توسعه این رشد نیازمند تعهد بلندمدت، برنامه‌ریزی دقیق، و هماهنگی میان بخش‌های دولتی و خصوصی است. بازار آفریقا یک فرصت طلایی است که در صورت بهره‌برداری صحیح، می‌تواند به تنوع‌بخشی اقتصاد ایران، ایجاد اشتغال، و تقویت جایگاه ژئواکونومیک کشور در منطقه و جهان کمک شایانی کند.

دکتر مهدی کریمی تفرشی، پژوهشگر دیپلماسی اقتصادی

آسیانیوز