علی زنداکبری
در حالی بیست و نهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی (کاپ 29) با هدف رسیدگی به چالش‌های اقلیمی فزاینده در شهر باکو پایتخت آذربایجان برگزار شد که شرایط اقلیمی کره زمین به حدی خطرناک رسیده است.
انسان‌ها قرن‌هاست در مواجه با شرایط آب و هوائی خود را تطبیق داده‌اند، با تغییرات فصلی سازش پیدا کرده‌اند و در همین راستا تهیه غذا و آب آن‌ها نیز با تأثر از نیازهای محیطی شکل گرفته و تولید شده است، تا آن‌جا که حتی سیستم ایمنی بدنشان نیز سازگار با محیط شده است. این‌که نظام سلامت انسان در جای‌جای جهان و براساس تغییرات اقلیمی به مرحله خطرناک غیرقابل بازگشت رسیده است، تهدیدی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. پرواضح است که ژنتیک انسان‌ها طی سالیان متمادی بر اساس شرایط آب و هوایی هر مقطع زمانی شکل گرفته و حال با گرمای زمین تغییرات سریع ژنتیکی امکان‌پذیر نیست.
* تغییرات اقلیمی و افزایش بیماری‌های مختلف
بیماری‌های شناخته‌شده و ناشناخته می‌توانند در تعیین سرنوشت نسل بشر تعیین‌کننده باشند. ظهور بیماری‌های جدید بر اثر تغییر آب و هوا و مدت زمان لازم برای کشف درمان بیماری می‌تواند منجر به بروز تلفات انسانی زیادی گردد، مثلا آلودگی‌های جوی ضربه بزرگی به اوزن زده است و تغییر در درجه حرارت هوا، بیماری‌های ریوی را افزایش داده است، در حالی‌که افزایش ریزگردها مستقیما بیماری خاصی همچون آسم را گسترش داده است و علاوه بر آن باعث بیماری‌های ناشی از آلرژی‌های مختلف پوستی و تنفسی شده است.
گیاهان نیز از تغییرات اقلیمی بی نصیب نبوده‌اند، تغییر آب وهوا بر انتشار هاگها و گرده‌افشانی گیاهان اثر گذاشته در نتیجه آلرژی‌زاهای محیطی را افزایش داده و مدت آلرژی بیماران فصلی و حساس را بیشتر نموده است. انواع بیماری‌های عفونی با تغییر شرایط محیطی زندگی ناقلان و جانداران بیماری‌زا همچون گروهی از بندپایان، باعث ظهور بیماری‌های ناشناخته شده و یا پیدایش بیماری‌هایی با جغرافیای خاص در محیط‌های جدید شده است. علت آن نیز تغییر الگوهای رفتاری و زاد و ولد جانداران و ناقلان بیماری است، مثلا تغییر الگوهای مهاجرت پرندگان در گسترش و شیوع بیماری‌های مشترک انسان و پرندگان همچون کلامیدیوز، مایکوباکتریوم، آنفولانزاهای مختلف همچون آنفولانزای مرغی، آلوئولیت آلرژیک و... نقش مهمی داشته است و یا تداوم حضور کنه‌ها و یا پشه‌ها که با ظهور سرما کنترل می‌شدند با افزایش دما موجبات به وجود آمدن بیماری‌هایی همچون تب دنگی، بیماری لایم و یا تب نیل غربی در جغرافیاهای جدید شده‌اند.
باید یادآوری کنم افزایش حرارت زمین خواه ناخواه افزایش دمای هوا را به همراه داشته است که منجر به آتش‌سوزی‌های مختلف در جنگل‌های انبوه از جمله در نقاط مختلف مثل آتش‌سوزی بسیار بزرگ کانادا در سال2023 شده است. بدینسان جنگل‌هایی که وظیفه تلطیف هوا را به عهده دارند، علاوه بر این‌که بر اثر آتش‌سوزی از بین می‌روند، موجبات آلودگی هوا را نیز ایجاد می‌کنند. بدینگونه خود باعث چرخه‌ای مخرب در تغییرات اقلیمی شده‌اند. این آلودگی تعداد بیماری‌های قلبی، عروقی و افراد مبتلا به آن را به طرز فزاینده‌ای افزایش داده است. باید متذکر شد بیماران روانی که داروهای خاصی استفاده می‌کنند، به علت بالا رفتن فعالیت‌های متابولیکی ناشی از داروها با افزایش دما دچار آسیب بیشتری از تعداد روزهای گرم سال و یا درجه حرارت بالا می‌گردند.
* تغییرات اقلیمی و اثر بر مواد غذایی
آب آشامیدنی به‌عنوان مایه حیات بشر در شرایط تغییرات اقلیمی هر روز بیش از پیش آلوده شده و دسترسی افراد به آب آشامیدنی سالم محدود می‌شود. بشر برای تصفیه آب به استفاده از مواد شیمیایی روی آورده که گاها به آلودگی بیشتر آب منجر می‌شود.
گرمای آب باعث رشد جلبک‌های سمی می‌شود که خوراک آبزیان دریایی همچون ماهی‌ها است، از این‌رو مقدار جیوه به‌عنوان یک ماده سمی در محیط خوراکی در آبزیان گسترش پیدا کرده و مستقیم و یا غیرمستقیم بر سلامت انسان تاثیر می‌گذارد. بیماری‌های باکتریایی همچون لپتوسپیروزیس، پارا تیفوئید، دیسانتری باسیلی و... و بیماری‌های پروتوزوئری مثل ژیاردیازیس، آمیبیاز و... و بیماری‌های ویروسی همچون پولیومیلیت، گاسترو آنتریت ویروسی و ... و بیماری‌های ناشی از کرم‌ها همچون درماتیت شیستوزومی، آسکاریازیس و... همگی با افزایش دمای آب امکان گسترش بیشتری پیدا می‌کنند، چراکه شرایط محیطی بهتر برای مولدان و یا ناقلان این بیماری‌ها فراهم شده است.
افزایش دی اکسید کربن به عنوان یک محرک رشد غذائی موجب پائین آمدن پروتئین در حبوبات، گندم، غلات و یا حتی سیب زمینی می‌شود. از طرفی تخریب خاک بر اثر مداومت بارش بیش از اندازه و یا کاهش بارندگی موجب از بین رفتن مواد آلی خاک شده لذا شرایط مناسب برای رشد تولیدات غذائی را از بین می‌برد. همانطور که مشاهده می‌شود عدم حاصلخیزی خاک منجر به کمتر شدن تولید محصولات غذائی اصلی می‌شود و قابلیت کاشت و برداشت محصول روز به روز محدودتر می‌شود.
* بحران‌های اقتصادی و اجتماعی
کمبود مواد غذایی و افزایش بیماری‌ها خواه‌ناخواه عوارضی جدی برای کشورها خواهد داشت. کم شدن درآمدزایی، کمبود آب و مواد غذایی و... به مهاجرت‌های بیشتر و تمرکز جمعیت در نقاط خاص منجر می‌شود و از طرفی دعوا بر اثر آب آشامیدنی و زمین‌های حاصلخیز موجبات بروز جنگ و ایجاد خرابی شده و مرگ و میرهای زیاد را در پی خواهد داشت. گسترش بیماری‌ها درمان‌های مختلف را می‌طلبد و تولید داروهای مناسب را با چالش مواجه کرده و صنعت دارو را به شرایط ناسالم رقابتی برای اقشار پردرآمد و کم‌درآمد رهنمون می‌کند. گسترش تولید و ایجاد بهره‌وری مناسب به علت عدم امکان برنامه‌ریزی مناسب با چالش مواجه شده و هر سیستمی را دچار سردرگمی می‌کند که نتیجه آن صرف بودجه‌ها برای موارد پیش‌بینی‌نشده حاصل از اتفاقاتی همچون سیل، خشکسالی، فرونشست و رانش زمین، آتش‌سوزی و... خواهد بود. غیرقابل پیش‌بینی بودن اتفاقات حاصل از تغییرات اقلیمی سردرگمی عمومی و ضعف مدیریتی کنترل بحران را به دنبال داشته منجر به تقابل و نارضایتی مردم از دولت‌هایشان می‌شود، چراکه بودجه‌بندی اداره کشورها بیشتر از آن‌که برای ایجاد زیرساخت‌ها به‌کار رود، به صرف حل مشکلات مقطعی معضلات حاصل از تغییرات اقلیمی خواهد شد.
* چگونه از تغییرات اقلیمی جلوگیری کنیم؟
گذشته از آن‌که در سطح کلان تصمیم‌های مهم سیاسی باید به صورت ضربتی اتخاذ و اجرا شود، هر شهروند در جهان می‌تواند با همکاری تشکل‌های کوچک و بزرگ یا به صورت مستقل با رعایت موازینی هرچند ساده به جلوگیری از روند رو به رشد تغییرات اقلیمی بپردازد:
- تفکیک و بازیافت زباله‌ها
- به حداقل رساندن استفاده ازمواد پلاستیکی که چرخه بازیافت‌شان به طبیعت کند و یا تجزیه‌شان برای محیط زیست خطرناک است.
- کاشت درخت در محیط‌های شهری و بیابان‌زدایی به وسیله کاشت و تکثیر گیاهان
- استفاده از مواد غذایی پایه که برای رشد به حداقل آب نیاز داشته باشند.
- صرفه‌جویی در مصرف آب و برق
- اصلاح سبک زندگی و روی آوردن به تغذیه با سبزیجات و کمتر نمودن استفاده از گوشت
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
- کم کردن استفاده از وسایل نقلیه شخصی که با سوخت‌های فسیلی همچون بنزین، گازوئیل و... کار می‌کنند و جایگزین نمودن وسائل نقلیه عمومی
- آموزش تجربی نفر به نفر در فضای مجازی برای پاک سازی محیط زیست و...
دیدگاه خود را بنویسید