پانیذ رحیمی

روزنامه آسیا-با وجود فقدان داده‌های جامع رسمی، آمارها نشان می‌دهد که حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای در استان تهران با کاهش چشمگیر بیش از ۸۴ درصدی در جابه‌جایی مسافران بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ مواجه شده است. این روند نگران‌کننده به ویژه در بخش اتوبوس‌ها مشهود است، جایی که تعداد مسافران با افت ۹۵ درصدی مواجه است.

اتوبوس‌ها در حال تبدیل به نوستالژی!

به گزارش فرهیختگان، بررسی داده‌های جزئی‌تر نشان می‌دهد در بین سه وسیله حمل‌ونقل عمومی یعنی اتوبوس، مینی‌بوس و تاکسی‌های خطی، اتوبوس‌ها که زمانی پرطرف‌دارترین وسیله سفر بین‌شهری محسوب می‌شدند، تعداد مسافران آن‌ها در داخل استان تهران از ۶۶۱ هزار مسافر در سال ۱۳۸۵ به تنها ۲۷ هزار نفر در سال ۱۴۰۲ رسیده است؛ عددی که حاکی از یک افت ۹۵ درصدی است. مینی‌بوس‌ها نیز وضعیتی مشابه داشته‌اند و از حدود 2.8 میلیون مسافر به ۳۸۶ هزار نفر کاهش یافته‌اند. سواری‌های عمومی بین‌شهری که در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۹۰ رشد محسوسی داشتند، از سال ۱۳۹۵ به بعد با روند نزولی مواجه شده‌اند و در سال ۱۴۰۲ تنها ۱۳۳ هزار مسافر را جابه‌جا کرده‌اند. تداوم این روند می‌تواند تبعات گسترده‌ای از جمله افزایش ترافیک، آلودگی هوا و کاهش ایمنی جاده‌ها را به دنبال داشته باشد. بازنگری در سیاست‌های حمل‌ونقل عمومی و سرمایه‌گذاری جدی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد. 

کاهش ۲۸ درصدی سهم حمل‌ونقل عمومی

گرچه حمل‌ونقل عمومی تهران فقط به اتوبوس ختم نمی‌شود، اما اتوبوس‌ها به‌واسطه تحرکی که نسبت به مترو و تراموا و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی دارند، از جمله پایه‌های اصلی حمل‌ونقل شهری محسوب می‌شوند. برای بررسی جزئی‌تر این موضوع به سراغ آمار‌های شهر تهران رفته‌ایم. نگاهی به داده‌های آماری شهر تهران نشان می‌دهد در ۱۰ یا ۱۵ سال اخیر بی‌توجهی عجیبی به نقش اتوبوس‌ها در جابه‌جایی مسافر در شهر تهران شده است. طبق گزارش آمارنامه شهرداری تهران در سال ۱۴۰۲، روزانه 20.3 میلیون سفر از طریق بخش‌های مختلف حمل‌ونقلی در شهر تهران انجام شده که حدود 55.6 درصد آن با خودرو‌های شخصی و موتورسیکلت و 44.4 درصد نیز با حمل‌ونقل عمومی انجام شده است. در بین بخش‌های مختلف حمل‌ونقل عمومی، طی سال ۱۴۰۲ سهم مترو از کل سفر‌های شهر تهران 10.5 درصد، سهم اتوبوس 9.3 درصد و سهم تاکسی، آژانس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی نیز 19.8 درصد بوده است.
اما نگاهی به داده‌های تاریخی نکات قابل تأملی را نشان می‌دهد. بر اساس داده‌های شهرداری تهران، سهم 44.4 درصدی حمل‌ونقل عمومی در سال ۱۴۰۲ در حالی است که این میزان از ۴۸ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۶۱ درصد تا سال ۱۳۹۵ رسیده بود. به عبارتی، طی ۱۰ سال اخیر سهم حمل‌ونقل عمومی از جابه‌جایی مسافر در شهر تهران نزدیک به ۱۷ واحد درصد کاهش داشته است. این داده‌ها یک نکته قابل تأملی را نیز نشان می‌دهد؛ بر اساس آمار‌ها، با اجرای اولین مرحله سهمیه‌بندی بنزین و سپس اجرای قانون هدفمندی در سال ۱۳۸۹، سهم خودرو‌های شخصی در جابه‌جایی‌ها در پایتخت به‌شدت روند کاهشی را تجربه کرده و از ۵۲ درصد در سال ۱۳۸۳ به ۴۰ تا ۴۵ درصد در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ رسیده است. هم‌زمان با این کاهش، سهم حمل‌ونقل عمومی در سفر‌های شهر تهران رشد چشمگیری داشته است. اما سهم 44.4 درصدی حمل‌ونقل عمومی از کل جابه‌جایی شهر تهران در حالی است که در شهر هنگ‌کنگ ۷۷ درصد از جابه‌جایی‌ها با حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود. این میزان در زوریخ و استکهلم ۷۳ درصد، در سنگاپور ۷۲ درصد، هلسینکی ۷۱ درصد، اسلو ۶۷ درصد، توکیو و پاریس ۶۶ درصد، برلین ۶۵ درصد، لندن، آمستردام و سئول ۶۴ درصد، فرانکفورت ۶۲ درصد، نیویورک ۵۶ درصد و استانبول ۵۵ درصد است. البته تفاوت عمده بین حمل‌ونقل عمومی در تهران با شهر‌های مذکور این است که در آن شهر‌ها سهم اتوبوس و مترو نسبتاً بالاست و سهم تاکسی‌ها و تاکسی‌های اینترنتی از تهران کمتر است./آسیانیوز