ناصر داوری
روزنامه آسیا-چندی پیش، رسانه بی‌بی‌سی فارسی، در برنامه پرگار، بحثی را در خصوص نسبت دکتر علی شریعتی و حکومت پهلوی و بازجویی‌های ساواک تهران و مشهد از این چهره تأثیرگذار پخش کرد. این برنامه در فضای اجتماعی و رسانه‌ای واکنش و بازخورد زیادی را برانگیخت. در این برنامه، برخی پرسش و پاسخ‌ها و بازجویی‌های مکتوب علی شریعتی در ساواک مطرح شده بود و این مسئله طرح شد که آیا شریعتی منتقد حاکمیت پهلوی بود یا خیر؟ و آیا شریعتی در شرایط خاص، قول همکاری به ساواک داده بود یا این مدعا خطاست؟
رضا علیجانی از فعالان سیاسی و شریعتی‌شناس در پاسخ به این اتهام جواب و تحلیل معقولی به پرسش‌های مهم و جنجالی مجری برنامه پرگار داد. وی بر این باور است که علی شریعتی با توجه به هدف مبارزه و تمرکز بر آگاهی‌بخشی جامعه هدف و ارتباط بیشتر با لایه‌های دانشجویی، ساواک را فریب داده بود، چنان‌چه در سال‌های حبس دکتر شریعتی بین ساواک تهران و مشهد اختلاف شدیدی به‌وجود آمد و شریعتی پس از آزادی توانست با سخنرانی‌هایش به برخی اهداف فرهنگی خودش برسد. از یاد نبریم شریعتی دلی پر از درد و سری پرشور داشت و در زمانه خود بیشترین تحول و تأثیر را بر نسل‌های دهه‌های سی و چهل گذاشت.
پیس از این هم پروفسور امین در کتاب «روضه‌خوانی در خانه‌های نوساز»، دکتر سیدحسین نصر در مصاحبه‌های خود، جلال متینی در مقاله‌هایش و عبدالکریم سروش در یادداشت‌هایش، هرکدام به نوعی شریعتی را نقد کرده‌اند. نصر و متینی مدعی‌اند که ساواک از شریعتی حمایت می‌کرد. امین بی آن‌که شریعتی را ساواکی بداند، می‌گوید که ساواک کتاب او را با مضمون تخطئه شریعتی، بعد از این‌که مجوز گرفته و چاپ شده بود، ممنوع کرد و نسخه‌های آن را جمع کرد و خودش را تحت فشار گذاشت.
امین پس از پخش برنامه پرگار، ساواکی خواندن شریعتی را اشتباه خواند و گفته‌ها و نوشته‌های او به مقامات ساواک را مطالبی نرم برای رد گم کردن و مشتبه کردن امر بر آنان دانست و آن‌ها را از مقوله اظهارات و اعترافات حین بازجویی و تحت فشار دانست که قابلیت استناد ندارد و این مسئله را با سوابق مبارزاتی و نحله فکری شریعتی به‌عنوان یک سوسیالیست خداپرست سازگار ندانست.
دکتر احسان شریعتی، نقد امین را در جهت ساواکی نبودن پدرش تحسین کرد، ولی از این‌که امین تحلیل‌های شریعتی را چه در زمینه مسائل فلسفی و نظریه و چه در زمینه مطالب تاریخی و فرهنگی، ضعیف و غیرقابل اعتماد خوانده بود، انتقاد کرد.
به نظر می‌رسد که واقعیت چیزی بین موضع امین و احسان شریعتی باشد. یعنی با آن‌که مرحوم شریعتی در پژوهشگری تاریخی و معرفی واقعی آموزه‌های دینی سوگیری غیرعلمی داشت، ولی توانست پرسش و نگاه جدیدی از دین را به مخاطبانش ارایه کند. این تفسیر جدید از اسلام و تشیع انقلابی با استقبال شدیدی از سوی هرم سنی ۱۵ تا ۳۰ سال مواجه شد و فرایند تحول سیاسی و اجتماعی ایران را تسریع کرد. هرچند بحث و نقد بر میراث علمی و تاریخی و سیاسی شریعتی در برخی نهادهای مدنی و آکادمیک همچنان مطرح است و پس از پنج دهه، نگاه و آثار شریعتی در مراکز و محافل اجتماعی و فکری مورد نقادی و تفسیر پژوهشگران واقع می‌شود.
بررسی و نقد میراث شریعتی در مراسم ۳۰ مهر ۱۴۰۴ در کانون زندانیان سیاسی با سخنرانی دکتر احسان شریعتی و با حضور پروفسور سیدحسن امین و دیگر شخصیت‌های علمی و فرهنگی و سیاسی، جدیدترین نشست نقد و ارزیابی آثار علی شریعتی در این نهاد مدنی قلمداد می‌شود که طی آن هم حسن امین و هم احسان شریعتی از مواضع خود دفاع کردند./آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید