فتاح پیرویان
روزنامه آسیا_صنعت پیش‌ساخته بتنی در ایران یکی از حوزه‌های کلیدی برای توسعه ساخت‌وساز محسوب می‌شود که متأسفانه متناسب با بازار مسکن کشور رشد نکرده است. فقدان فناوری وعدم درک صحیح از جایگاه این صنعت مهم سبب شده است که طرحهای بزرگ مسکن و انبوه‌سازی با روش‌های پرهزینه سنتی اجرا شود. رویکردی که علاوه بر هزینه بالای اجرا، کیفیت پایین ساخت را در پی داشته است.
اهمیت این صنعت در چند عامل مهم و اساسی خلاصه می‌شود . مهمترین و اصلی‌ترین عامل در به‌کار گیری فناوری تولید قطعات پیش‌ساخته بتنی در زمینه افزایش سرعت ساخت‌وساز و زمان کمتر در فعالیت‌های عمرانی به شمار می‌رود. صنعت پیش‌ساخته بتنی می‌تواند طرحهای ملی مسکن و انبوه‌سازی را با کیفیتی مناسب و در زمانی کوتاه به نتیجه برساند و این یک مزیت رقابتی به شمار می‌رود. قطعات پیش‌ساخته به‌صورت صنعتی در کارخانه تولید می‌شوند و نصب آن‌ها در محل پروژه بسیار سریع‌تر از روش‌های ساخت سنتی است. در روش‌های ساخت سنتی کیفیت بتن و آرماتور تحت تأثیر شرایط محیطی متغیر است و این مسئله به شدت بر عمر ساختمان اثرگذار است.
در کارخانه پیش‌ساخته بتنی و با حضور مهندسین کنترل کیفیت و دستگاه‌های تولید صنعتی، شرایط تولید به دقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و قطعات بتنی با کیفیت و با استاندارد قابل ملاحظه ساخته می‌شوند. این امر موجب افزایش دوام و طول عمر سازه‌ها می‌شود. این روش ساخت باعث کاهش هزینه‌های کلی پروژه های مسکن در بلند مدت می‌گردد و از همه مهمتر به میزان بالای رضایتمندی خریداران و سرمایه‌گذاران بخش مسکن کمک می‌نماید. هرچند سرمایه‌گذاری اولیه برای ایجاد کارخانه‌های تولید قطعات پیش‌ساخته بتنی نسبتا بالاست، اما در بلندمدت و به‌دلیل کاهش نیروی انسانی هزینه کلی پروژه پایین می‌آید و از توجیه اقتصادی مناسبی بر خوردار می‌گردد.
تولید قطعات در کارخانه تولید قطعات پیش‌ساخته باعث کاهش پرت مصالح مانند بتن و فولاد می‌شود و استفاده از فناوری‌های جدید امکان استفاده از بتن‌های سبک‌تر و پایدارتر را فراهم می‌کند .در حقیقت اهمیت صنعت پیش‌ساخته بتنی برای کشور در ترکیب بسیاری ازعوامل نهفته است . باید بپذیریم که سرعت بالا، کیفیت پایدار، ایمنی لرزه‌ای، صرفه‌جویی در هزینه و زمان، حفاظت محیط زیست و پشتیبانی از پروژه‌های انبوه‌سازی از مهمترین این پارامترها به شمار می‌روند. با توجه به نیاز کشور به نوسازی بافت‌های فرسوده، توسعه مسکن و زیرساخت‌های عمرانی، این صنعت می‌تواند به یکی از پایه‌های تحول در ساخت‌وساز ایران تبدیل شود. وضعیت این صنعت در دنیا به صورت فزاینده‌ای در حال توسعه و سرمایه‌گذاری می‌باشد که در ادامه گزارش به برخی از کشورها اشاره می‌شود:
روند روبه‌رشد صنعت پیش‌ساخته بتنی (Precast) در ایالات متحده آمریکا
صنعت پیش‌ساخته بتنی (Precast) در ایالات متحده آمریکا یکی از حوزه‌های روبه‌رشد و اثرگذار در ساخت‌وساز به شمار می‌آید. این صنعت به دلیل مزایای فراوان در سرعت، کیفیت و پایداری، در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای از سوی دولت، پیمانکاران و سرمایه‌گذاران دریافت کرده است. ارزش بازار در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۹.۷ میلیارد دلار بوده و در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۲۰.۸ میلیارد دلار رسیده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۲۹.۷ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۳ به بیش از ۳۶ میلیارد دلار خواهد رسید. نرخ رشد مرکب سالانه این صنعت حدود ۶ تا ۶.۴ درصد برآورد شده است که نشان‌دهنده آینده‌ای روشن برای بازار پیش‌ساخته در آمریکا است.
عوامل متعددی در رشد این صنعت نقش داشته‌اند، مهمترین آن‌ها تصویب قانون سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با بودجه‌ای بالغ بر یک تریلیون دلار است که به بازسازی پل‌ها، جاده‌ها، شبکه‌های فاضلاب و پروژه‌های انرژی اختصاص یافته است. همچنین رشد سریع ساخت‌وسازهای مسکونی و تجاری در کلان‌شهرها و نیاز به سیستم‌های نوین عمرانی، تقاضا برای قطعات پیش‌ساخته را افزایش داده است. این سیستم دارای مزایای متعددی است. کاهش هزینه‌های نیروی کار در محل پروژه، سرعت بالای اجرا، کیفیت یکنواخت و کنترل‌شده در کارخانه، کاهش ضایعات، ایمنی بیشتر در کارگاه‌ها و امکان اجرای پروژه‌های مدولار، همگی موجب شده‌اند که این روش مورد توجه قرار گیرد.
با این حال، صنعت پیش‌ساخته با چالش‌هایی نیز مواجه است. سهم آن از کل بازار ساخت‌وساز هنوز محدود و در حدود ۳.۵ درصد است. مقاومت سنتی در برابر تغییر روش‌های ساخت، هزینه‌های اولیه بالای راه‌اندازی کارخانه، مشکلات لجستیک و حمل‌ونقل قطعات بزرگ، و کمبود دانش فنی و مهارت در برخی مناطق از موانع اصلی گسترش این روش محسوب می‌شوند. در مجموع، می‌توان گفت صنعت Precast در آمریکا مسیری روبه‌رشد و مثبت دارد.
این صنعت ضمن مواجهه با چالش‌ها، از فرصت‌های بسیاری برخوردار است و انتظار می‌رود تا دهه آینده سهم قابل‌توجهی از بازار ساخت‌وساز را به خود اختصاص دهد. مزایای سرعت، کیفیت و پایداری آن را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران و مجریان پروژه تبدیل کرده و تمرکز بر نوآوری و پایداری، آینده‌ای روشن را برای آن رقم خواهد زد.
اهمیت صنعت پیش‌ساخته بتنی (Precast) در چین چین در سال‌های اخیر با ترکیب سه مؤلفه‌ی اساسی (ابعاد بازار، نوآوری فناورانه و سرمایه‌گذاری زیرساختی) به بازیگر بی‌چون‌وچرای صنعت پیش‌ساخته قطعات بتنی تبدیل شده است؛ موقعیتی که در آینده نیز تداوم خواهد یافت. ارزش این بازار در پایان سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۱۸٫۱ میلیارد دلار گزارش شد و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با نرخ رشد مرکب سالانه حدود ۷٫۲٪ تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۲۹٫۶ میلیارد دلار برسد. این رشد چشمگیر، فراتر از یک آمار اقتصادی خشک است و نشان می‌دهد تقاضا برای سازه‌های سریع‌الساز، باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه به‌طور مداوم در چین در حال افزایش است.در قلب موفقیت چین، کارخانه‌های پیش‌ساخته‌ای با مقیاس تولید عظیم قرار دارند که توانسته‌اند هزینه‌ی تولید هر مترمربع قطعه بتنی را تا ۲۰٪ کاهش دهند.
این کارخانه‌ها از فناوری‌های هوشمند تولید بهره می‌گیرند و با استفاده از نرم‌افزارهای BIM/Revit، طراحی و اجرای خطوط تولید را تا حد قابل‌توجهی بهینه می‌کنند. کاهش حدود ۱۵٪ هدررفت مواد و کاهش خطاهای نصب به کمتر از ۵٪ تنها بخشی از دستاوردهای این یکپارچه‌سازی فناوری است. از منظر زیرساختی، چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۱۳ تریلیون دلار در بخش ساخت‌وساز سرمایه‌گذاری کند و در حدود 43% از کل سرمایه‌گذاری به پروژه‌های پیش‌ساخته بتنی اختصاص خواهد یافت.
این حجم عظیم تزریق مالی، علاوه بر حمایت از شرکت‌های داخلی، امکان اجرای سریع پروژه‌هایی نظیر شهرهای هوشمند، بزرگراه‌های بین‌شهری و مجتمع‌های مسکونی انبوه را فراهم می‌آورد. به‌علاوه، بازار آسیا ـ اقیانوسیه در سال ۲۰۲۳ حدود ۴۲٫۳ میلیارد دلار ارزش داشت و چین با در اختیار داشتن ۴۳٪ از این سهم به‌عنوان بازیگر بزرگ منطقه نقش اساسی خود را بازی می‌کند. صادرات نزدیک به ۱٫۵ میلیارد دلار قطعات پیش‌ساخته به کشورهای همسایه نیز نشان می‌دهد که چین نه‌تنها بازار داخلی عظیمی دارد، بلکه توانایی رقابت و تسلط بر بازارهای بین‌المللی را نیز داراست.
نکته دیگر آن‌که پیوندهای عمیق و مستحکم میان دانشگاه‌ها و صنعت در چین باعث شده هر سال شرکت‌های پیش‌ساخته بیش از ۸٪ از درآمد خود را به تحقیق و توسعه در بخش صنعت پیش‌ساخته بتنی اختصاص دهند؛ سرمایه‌گذاری‌ای که به ظهور افزودنی‌های پیشرفته، تکنیک‌های ویبره بهینه و سیستم‌های پیش‌تنیدگی کارآمد منجر شده است. در حوزه پایداری زیست‌محیطی نیز، استفاده از بتن‌های جذب‌کننده CO₂ و تدوین برنامه‌های کاهش ۳۰٪ انرژی مصرفی تا سال ۲۰۳۰، چارچوبی مسئولانه برای توسعه این صنعت ایجاد کرده است. در شهرهایی مانند پکن، شانگهای و تیانجین، بسیاری از مجتمع‌های مسکونی، ایستگاه‌های مترو، برج‌های اداری، و بیمارستان‌ها با استفاده از سیستم‌های مدولار پیش‌ساخته (Modular Precast Systems) ساخته شده‌اند. برخی پروژه‌ها ساختمانی توانسته‌اند تا در اقدامی مناسب زمان اجرا را تا نصف کاهش دهند. به عنوان نمونه، در یکی از پروژه‌های دولتی، ساختمانی ۱۰ طبقه با قطعات پیش‌ساخته تنها در ۲۸ روز به بهره‌برداری رسید.
با توجه به مزایای گسترده فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجرایی، توسعه قطعات پیش‌ساخته بتنی در چین تنها یک انتخاب فناورانه نیست؛ بلکه یک راهبرد ملی برای صنعتی‌سازی، ارتقای کیفیت زندگی، و پاسخ به نیازهای گسترده شهری است. انتظار می‌رود در سال‌های آینده، نقش قطعات پیش‌ساخته در صنعت ساخت‌وساز چین و دیگر کشورهای در حال توسعه، روزبه‌روز پررنگ‌تر شود.
رشد مداوم صنعت پیش‌ساخته بتنی (Precast) در اروپا
صنعت پیش‌ساخته بتنی در اروپا به‌طور فزاینده‌ای در حال رشد و تحول است. در سال ۲۰۲۳، ارزش بازار در اروپا حدود ۲۵.۵ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود این رقم با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) حدود ۴.۰٪ بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۰ افزایش یابد ، ارزش بازار در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۹.۳۵ میلیارد دلار برآورد شده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۴۶.۴ میلیارد دلار برسد، که نمایانگر نرخ رشد حدود ۵.۹٪ در دوره ۲۰۲۲–۲۰۳۰ است .همچنین، برخی پیش‌بینی‌ها بازار را تا سال ۲۰۳۳ به ۵۵.۵ میلیارد دلار و CAGR نزدیک به ۶.۱۶٪ ارزیابی می‌کنند.
رشد این صنعت در اروپا توسط چند عامل اصلی هدایت می‌شود: افزایش پروژه‌های ساخت‌وساز در حوزه مسکونی، تجاری و زیرساختی، ترجیح به مواد با دوام و مقاوم، و جاذب بودن روش‌های ساخت سریع و مقرون‌به‌صرفه همچنین، چارچوب‌های قانونی اتحادیه اروپا و استانداردهای هماهنگ مانند CPR و Eurocode نیز با هدف تضمین کیفیت، پایداری و دیجیتالی‌سازی تولید، به رشد صنعت کمک می‌کنند. از نظر ساختاری، بخش اجزای ساختمانی سازه‌ای (مانند تیرها، ستون‌ها و پایه‌ها) بزرگ‌ترین سهم را در بازار دارد و سهمی نزدیک به ۳۷.۶٪ دارد. همچنین، محصولات معماری مانند نماها و عناصر تزئینی با نرخ رشد سریع‌تری همراه هستند. در بخش کاربردی، حوزه مسکونی بزرگ‌ترین سهم را در سال ۲۰۲۳ در اختیار داشته و خدمت‌رسانی در پروژه‌های مسکونی یک‌خانوار و چندطبقه را شامل می‌شود.
در زیرساخت‌ها، برنامه‌های عظیم اروپایی در زمینه جاده‌ها، راه‌آهن، حمل‌ونقل هوایی و بندرها باعث رشد چشمگیر تقاضا برای محصولات پیش‌ساخته بتنی شده و پیش‌بینی می‌شود این بخش سرعت رشد بالاتری در دوره ۲۰۲۴–۲۰۳۰ داشته باشد. از منظر جغرافیایی، آلمان بزرگ‌ترین بازار اروپا در بخش پیش‌ساخته بتنی است و حدود ۲۳.۷٪ سهم درآمد در سال ۲۰۲۳ را در اختیار دارد. اقتصاد قوی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هوشمند و استانداردهای کیفی دقیق، از عوامل اصلی تسریع رشد در آلمان هستند.
کشورهایی چون اسپانیا نیز با نرخ رشد سریع، حدود ۵.۷٪CAGR تا سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی می‌شوند، که ناشی از بازسازی زیرساخت‌ها و رونق ساخت‌وساز پایدار است. در زمینه نوآوری و پایداری، صنعت اروپا به سمت مصالح کم‌کربن، دیجیتالی‌سازی و استانداردهای زیست‌محیطی حرکت می‌کند. علاوه بر آن، پایداری چرخه‌ای و بازیافت بتن نیز به‌صورت رو به رشد اهمیت خود را پیدا کرده است. اگرچه صنعت پیش‌ساخته بتنی در اروپا دارای چشم‌انداز مثبتی است، اما با چالش‌هایی نیز روبه‌روست. هزینه‌های بالای اولیه تولید و سرمایه‌گذاری در تجهیزات، پیچیدگی لجستیک حمل قطعات بزرگ، و نیاز به تطبیق با قوانین متنوع ملی و اروپایی از موانع اصلی در این صنعت محسوب می‌شوند.
فتاح پیرویان، دکترای کسب‌و‌کار
آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید