روزنامه آسیا- انتقال پایتخت، ایده‌ای است که بارها در طول سالیان گذشته طرح شده، با این‌همه به‌نظر می‌رسد این‌بار با جدیت بیشتری از سوی دولت مطرح شده و منطقه مکران در سیستان و بلوچستان به عنوان مقصد احتمالی معرفی شده است. اما آیا این ایده در شرایط کنونی، واقعاً امکان‌پذیر است و می‌تواند بحران‌های تهران را حل کند؟ در همین بحث، دکتر مراد کاویانی، استاد دانشگاه خوارزمی و دکترای جغرافیای سیاسی، در گفت‌وگو با روزنامه آسیا به بررسی موضوع پرداخت.
* ظرفیت از دست‌رفته تهران
دکتر کاویانی با اشاره به محدودیت‌های محیطی تهران به این نکته مهم اشاره می‌کند که ظرفیت محیطی این کلان‌شهر از نیمه اول دهه ۷۰ سرریز کرده است. وی در این‌باره گفت: «افزایش جمعیت، ساختمان‌سازی بی‌رویه و فعالیت‌های اقتصادی فراتر از ظرفیت زیست محیطی تهران بوده و آن را در معرض انواع بحران‌ها قرار داده است. آلودگی هوا، بحران آب و فرونشست زمین، نمونه‌هایی از این بحران‌ها هستند که مدیریت شهری تاکنون نتوانسته به طور مؤثر با آن‌ها مقابله کند.»
وی هشدار داد: «فرونشست زمین در نزدیکی فرودگاه امام خمینی و جنوب تهران، در صورت وقوع زلزله، می‌تواند فاجعه‌ای عظیم با صدها هزار کشته در پی داشته باشد. تهران از نظر محیط زیستی به نقطه اشباع رسیده و مدیریت آن بسیار دشوار شده است. این وضعیت به عنوان محرک اصلی طرح انتقال پایتخت مطرح است.»
* چالش آلودگی هوا، فرونشست و زلزله
در ادامه دکتر کاویانی با اشاره به چالش‌های جدی آلودگی هوا عنوان کرد: «آلودگی هوا در تهران به قدری جدی است که حداقل در نیمه دوم سال، بخش بزرگی از توجه کارگزاران مدیریت شهری را به خود معطوف کرده است، ولی هر سال وضعیت بحرانی‌تر می‌شود. بحران آب هم یک مسئله جدی است. جمعیت با آب سروکار دارد و تهران این‌قدر آب و منابع آبی برای این جمعیت را ندارد. در نتیجه، مجبور شده‌اند آب را از استان‌های دیگر وارد کنند، که این مسئله باعث شده تا ما در بخش‌هایی از تهران دچار افت شدید سطح آبخوان‌ها و فرونشست زمین شویم.»
دکتر کاویانی تأکید کرد: «فرونشست زمین در تهران به قدری جدی است که در صورت وقوع زلزله، می‌تواند فاجعه‌ای عظیم با بین ۳۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر کشته در پی داشته باشد. این فرونشست با یک زلزله در تهران فاجعه‌آفرین خواهد بود و تهران را در معرض یک خطر جدی قرار می‌دهد.»
* مکران؛ گزینه رؤیایی یا کابوسی احتمالی؟
حال پرسش این است که آیا در شرایط فعلی، انتقال پایتخت به مکران، راه‌حل مناسبی برای بحران‌های تهران است؟ دکتر کاویانی در این باره ابراز تردید می‌کند. وی با تأکید بر اهمیت ژئوپلیتیک پایتخت در ایران و نقش آن در همبستگی ملی و پیوستگی سرزمینی، به محدودیت‌های منطقه مکران اشاره می‌کند. وی در این‌باره گفت: «بحران آب، که بخش اعظم کشور را درگیر کرده، در مکران نیز به دلیل تبخیر بالا و بارش کم، بسیار حادتر است. علاوه بر این، تمرکز جمعیت در مناطق ساحلی در ایران بسیار کم است و برنامه هفتم توسعه، اگرچه بر توسعه اقتصاد دریامحور تأکید دارد، اما انتقال ۷ درصد جمعیت به سواحل جنوبی، با توجه به چالش‌های موجود، امری چالش‌برانگیز خواهد بود.»
* موانع و چالش‌های انتقال پایتخت به مکران
دکتر کاویانی به موانع دیگری مانند همسایگی مکران با افغانستان و پاکستان (دو کشور بحران‌زده) و چالش‌های امنیتی ناشی از آن اشاره کرده و معتقد است: «تنش‌های موجود در روابط بین‌المللی ایران و نگرانی‌ها در مورد امنیت پایتخت در چنین شرایطی، از جمله عواملی هستند که طرح انتقال پایتخت را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. هزینه هنگفت این پروژه به‌خاطر نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی و وجود تحریم‌ها بسیار دشوار است. انتقال پایتخت به مکران یک پروژه بلندمدت با حداقل سه دهه زمان است و نیاز به تحریم‌زدایی، مدیریت تنش با کشورهای همسایه و رفع موانع FATF دارد.»
دکتر کاویانی تأکید کرد: «برای انتقال پایتخت به مکران، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری خارجی نیاز است، اما با توجه به تحریم‌ها، این امر بسیار دشوار است. انتقال پایتخت نیاز به بودجه بسیار زیادی دارد که حداقل در دولت فعلی که بخش عمده‌ای از بودجه برای مسائل روزمره و پرداخت دستمزدها می‌شود، عملاً شدنی نیست.»
* راهکارهای کوتاه‌مدت برای تهران
در نهایت، دکتر کاویانی معتقد است: «انتقال پایتخت در کوتاه‌مدت قابل اجرا نیست و برای حل مشکلات تهران، باید به راهکارهای کوتاه‌مدت و مدیریت بهینه منابع موجود توجه کرد. بهبود سیستم آبرسانی، کنترل مصرف آب، و رفع نقص شبکه‌های زیرزمینی از جمله این راهکارها هستند. اما به طور کلی، به نظر می‌رسد که بحران تهران، به سادگی با انتقال پایتخت قابل حل نیست و نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت با توجه به تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط زیستی دارد.»/آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید