دکتر مهدی کریمی تفرشی
روزنامه آسیا-گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران نشان میدهد که با وجود رشد حجم صادرات محصولات صنایع غذایی در فاصله سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳، این بخش همچنان در کسب سهم بیشتر از بازارهای با ارزش افزوده بالا ناکام مانده است. دلیل اصلی این ناکامی، پایین بودن کیفیت بخش قابل توجهی از محصولات صادراتی است که موجب شده ارزش واحد صادرات تغییر محسوسی نداشته باشد.
در این دوره، تمرکز جغرافیایی صادرات همچنان بر بازار کشورهایی نظیر عراق و چند کشور همسایه باقی مانده است. این اتکای شدید، تجارت صنایع غذایی ایران را در برابر هرگونه اختلال در روابط سیاسی و نوسانات مقررات تجاری منطقه به شدت آسیبپذیر کرده و تهدیدی مستقیم برای روند رشد این بخش محسوب میشود. همچنین، گرچه ترکیب صادرات تغییرات تدریجی به نفع محصولات فرآوریشدهتر را نشان میدهد، اما سهم غالب همچنان متعلق به محصولات ساده، کمفرآوریشده و وابسته به بازارهای نزدیک است. این ساختار صادراتی، مانع از شکلگیری یک مزیت رقابتی پایدار برای صنایع غذایی ایران در سطح جهانی میشود.
افزایش حجم صادرات بدون افزایش متناسب ارزش واحد، یک زنگ خطر جدی است. این موضوع نشان میدهد که صادرات عمدتا بر اساس رقابت قیمتی است نه رقابت کیفی.از طرفی، پایین بودن کیفیت یا عدم انطباق با استانداردهای سختگیرانه بینالمللی، صنایع غذایی ایران را از ورود به بازارهای پردرآمد اروپایی، شرق آسیا و سایر بازارهای پیشرفته که حاضرند بهای بالاتری برای کیفیت، ایمنی و بستهبندی بپردازند، بازمیدارد. به عبارت دیگر، ایران محصول ارزانقیمتتر میفروشد و سود کمتری کسب میکند.
به طور کلی، صادرات صنایع غذایی ایران از نظر کمی رو به رشد است، اما از نظر کیفی، ساختاری و جغرافیایی دارای نقاط ضعف اساسی است که پایداری رشد و توانایی کسب درآمد ارزی بالا را تهدید میکند.
دکتر مهدی کریمی تفرشی، پژوهشگر دیپلماسی اقتصادی
آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید