دکتر محمدرضا سعیدی
روزنامه آسیا-تنش‌های مزمن میان هند و پاکستان، به‌ویژه از زمان استقلال در سال ۱۹۴۷، تأثیرات پیچیده و چندلایه‌ای بر اقتصاد منطقه‌ای و جهانی گذاشته است. اگرچه این دو کشور در مقیاس جهانی سهمی محدود در تجارت بین‌الملل دارند، اما جایگاه استراتژیک و ظرفیت‌های بالقوه‌ی آنان موجب شده تا روابطشان فراتر از سطح دوجانبه بر ساختارهای اقتصادی اثرگذار باشد.
اختلال در زنجیره‌های همکاری منطقه‌ای و تضعیف SAARC
سازمان همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا (SAARC) که در سال ۱۹۸۵ برای تقویت همگرایی اقتصادی تأسیس شد، همواره تحت‌الشعاع تنش‌های هند و پاکستان قرار داشته است. عدم برگزاری منظم نشست‌ها، غیبت موافقت‌نامه‌های مؤثر تجاری، و رقابت‌های ژئوپلیتیک باعث شده‌اند که SAARC برخلاف اتحادیه‌های مشابه مانند آ.سه.آن، نتواند زمینه‌ساز ادغام اقتصادی شود. هند و پاکستان نه‌تنها از تجارت دوجانبه مؤثر محروم مانده‌اند، بلکه مانع رشد پویای اقتصادی منطقه شده‌اند.
تهدید امنیت انرژی و پروژه‌های خط لوله
پروژه خط لوله گاز TAPI که می‌توانست پلی میان آسیای مرکزی و جنوب آسیا ایجاد کند، به دلیل بی‌ثباتی افغانستان و تیرگی روابط هند و پاکستان، هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. رقابت و بی‌اعتمادی میان این دو کشور موجب عدم توافق بر مسائل عبوری، امنیتی و تعرفه‌ای شده و سرمایه‌گذاران بین‌المللی را دچار تردید کرده است. این بی‌اعتمادی منطقه‌ای، بازتابی در بازار جهانی انرژی دارد، به‌ویژه در زمینه تنوع‌بخشی به منابع گاز طبیعی غیر از روسیه و خاورمیانه.
تنش‌های اتمی و اثرگذاری بر بازارهای جهانی
وجود تسلیحات هسته‌ای در دو سوی مرز و وقوع بحران‌هایی مانند حمله پولواما (۲۰۱۹) یا درگیری‌های مرزی در کشمیر، ریسک ژئوپلیتیک منطقه را بالا برده است. بازارهای جهانی به‌ویژه در حوزه انرژی و فلزات گران‌بها، نسبت به این تنش‌ها واکنش نشان می‌دهند. هرگونه تشدید درگیری میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد، باعث افزایش قیمت نفت، کاهش ارزش روپیه و افزایش تقاضا برای طلا به‌عنوان دارایی امن می‌شود.
فرصت‌سوزی اقتصادی در مقیاس جهانی
با توجه به موقعیت ژئو-اقتصادی هند به‌عنوان اقتصاد در حال صعود و پاکستان به‌عنوان کشوری با دسترسی به مسیرهای ترانزیتی مهم مانند بندر گوادر، همکاری اقتصادی این دو می‌توانست به کاهش هزینه‌های تجارت جهانی، به‌ویژه در مسیر شرق-غرب، کمک کند. اما تیرگی روابط، مسیرهای جایگزین پرهزینه‌تری را برای اقتصاد جهانی تحمیل کرده و طرح‌هایی مانند «کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان» (CPEC) را نیز از همگرایی منطقه‌ای دور ساخته است.
منابع برای مطالعه بیشتر:
۱. رشیدی، محمد. «بررسی تأثیرات امنیتی ـ اقتصادی منازعه هند و پاکستان بر همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای جنوبی»، فصلنامه مطالعات منطقه‌ای، دانشگاه تهران، سال ۱۳۹۸، شماره ۲۹.
۲. صادقی، علی‌اکبر و نادری، فاطمه. «بررسی ابعاد ژئوپلیتیکی کریدور اقتصادی چین - پاکستان (CPEC) و تأثیر آن بر مناسبات قدرت در آسیای جنوبی»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، سال ۱۴۰۰، دوره ۷، شماره ۲۵.
۳. رضازاده، الهام. «تحلیل پیامدهای تنش هند و پاکستان بر امنیت اقتصادی منطقه آسیای جنوبی»، فصلنامه سیاست جهانی، مرکز پژوهش‌های سیاست خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، سال ۱۳۹۷، شماره ۱۴.
۴. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی: «بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) برای جمهوری اسلامی ایران»، منتشرشده در سال ۱۳۹۹، کد گزارش: ۱۶۳۵۰
آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید