همایون فدایی ـ نمایشگاه «ایران ژئو» به عنوان بزرگترین گردهمایی صنعت اطلاعات جغرافیایی در غرب آسیا، بستری برای تبادل ظرفیتها بین بازیگران این عرصه از سازمانهای دولتی تا استارتآپها است. در اولین روز از برگزاری این رویداد، با دکتر سیداسکندر صیدایی، رئیس سازمان نقشهبرداری کشور مصاحبهای ترتیب دادیم که در ادامه از نظرتان میگذرد:
فعالیت سازمان نقشهبرداری چیست؟
بنده عضو هیئت علمی دانشگاه هستم و تاکنون در جایگاههای مختلفی مدیر دستگاههای برنامهریزی بودم. الان افتخار دارم که خدمتگزار سازمان نقشهبرداری کشور باشم.
در پاسخ به این سوال که سازمان نقشهبرداری چه فعالیتی انجام میدهد باید عرض کنم که اگر یک کشور و و نظام حاکم بر آن معتقد به مدیریت علمی باشد، شالوده و اساس مدیریت، برنامهریزی است. اما برای برنامهریزی دقیق، جامع و روزآمد نیاز به دادهها و اطلاعات کافی داریم. یکی از بهترین و جامعترین اطلاعات، اطلاعت مکانی است. مکان یا فضا یعنی ظرف مشترکی که همه فعالیتها درون آن انجام میگیرد. بههمین خاطر از دهه 30 میلادی که نظام کشور گرایش به برنامههای عمرانی داشت، احساس کرد برای اینکه این برنامهها بهروز و دقیق باشند، نیاز به اطلاعات مطمئن و یک دستگاه ملی بیطرف دارد که بتواند دادههای مکانی و اطلاعات دقیق از خصوصیات مختلف کشور را بهدست بیاورد تا آنها را در برنامهریزیهایش مبنا قرار دهد.
ما برای پیشبرد برنامهریزی در کشورمان سه نوع اطلاعات نیاز داشتیم: اطلاعاتی که با تصویربرداری هوایی توسط هواپیماهای نقشهبرداری بایستی انجام میگرفت. اطلاعاتی که توسط آبنگاری و کشتیهای مطالعاتی آبنگاری در خلیج فارس و دریای عمان و دریاچه خزر صورت میگرفت و اطلاعات زمینی که رصد تغییر و تحولات سطح زمین بود. بههمین خاطر در نظام برنامهریزی نیاز بود به یک سازمان دادهمحور که در کار علمی روز دنیا تخصص داشته باشد و بتواند از تجهیزات هوایی، دریایی و زمینی هم برخوردار باشد و اطلاعات کامل و جامع کشور را تهیه و مدلسازی کند و در اختیار مدیران کشور برای تصمیمگیری قرار دهد. به عبارتی کار فعلی سازمان نقشهبرداری، تداوم تصویربرداری از کشور، تداوم مطالعات آبنگاری از آبها، تداوم بررسی ثقلسنجی و حرکات سطحی زمین که خروجیهای متعدد، متنوع و کاربردهای بسیار وسیعی برای نظام برنامهریزی کشور میتواند داشته باشد.
سازمان نقشهبرداری بیش از 7 دهه است که در این زمینهها، اطلاعات تولید میکند و اطلاعات مبنای برنامهریزی و تصمیمگیری است. لذا مرجع تولید، تهیه و انتشار اطلاعات که رعایت استانداردهای علمی و اجرایی را داشته باشد، توسط این سازمان در حال انجام است.
سوابق سازمان نقشهبرداری از سال تأسیس تا کارنامه و برنامههایش چیست؟
سازمان نقشهبرداری در برنامه 7 ساله عمرانی اول در سال 1332 بهدلیل نیاز به دادهها و اطلاعات دقیق، جامع و کاملی که کشور به آنها نیاز داشت، تأسیس شد. از آن زمان تاکنون توانست طی چند دوره تمام فضای کشور را تصویربرداری کند و اعماق دریاهای کشورمان و دریاچهها و آبنگاری سواحل و بررسی جزر و مد را بهطور کامل انجام بدهد. خروجی آن تا امروز حدود 6 میلیون تصویر هوایی بهعنوان یک ذخیره ارزشمند است.
سازمان نقشهبرداری بنابر محوریتی که در این زمینه دارد، از این 6 میلیون تصویر که سرمایه گرانسنگی برای کشورمان است، فیلم، عکس و اسکن تهیه کرده و برای اینکه بتوانیم به جامعه بزرگ نقشهبرداران و کسانی که در علوم مکانی کار میکنند، دانش و تجهیزات روز را معرفی کنیم، هر ساله نمایشگاهی هم برای رشتهها و گرایشهای مختلف به نقشهبرداری، برگزار میکنیم تا مشارکت همه دانشگاهها و مراکز پژوهشی را داشته باشیم و از آخرین دستاوردهای علمی آنها نیز بهرهمند شویم.
همچنین برای اینکه از حیث سختافزاری و نرمافزاری، تجهیزات مربوط به تصویربرداری و اسکن کردن سطح زمین و دریا را داشته باشیم، هرساله این مجموعه اطلاعات جامع در قالب یک نمایشگاه ملی و بینالمللی سامان داده میشود تا شرکتهای بخش خصوصی، دستگاههای دولتی و همه بتوانند نرمافزار و سختافزار، پهبادها، تجهیزات، هواپیمای کوچک و بزرگ، جیپیاسهای موقعیتیاب، دستاوردهای هوش مصنوعی و... را در قالب نمایشگاه تنظیم کنند و در اختیار علاقهمندان برای بهرهبرداری و دستیابی قرار دهند.
سابقا که دستگاههایی مثل پهباد وجود نداشت، از چه وسایلی برای تصویربرداری استفاده میکردید؟
سازمان نقشهبرداری از حیث تجهیزات در هر دورهای، تجهیزات روز دنیا را دارا بود و در دهه 30 از هواپیماهای مخصوص، دوربینها و تجهیزات متناسب مربوط به نقشهبرداری استفاده کرد. ما 4 هواپیمای تصویربرداری داریم که خاص تصویربرداری است و همینطور مدرنترین دوربینهای ویژه تصویربرداری از هوا. همچنین سه کشتی آبنگاری داریم که با اسکنرهای دریایی و دوربینهای مخصوص، اعماق دریا را اسکن و مترسنجی میکنند و چارت دریایی تولید میکنند. ما بیش از 700 ایستگاه ثابت در کشور داریم که با جیپیاس، موقعیت زمینی کل کشور را هر لحظه رصد میکنند و به سامانه ما در سازمان نقشهبرداری میفرستند و ما خروجیهایی از آن میگیریم.
از طریق همین ایستگاههای ثقلسنجی، اطلس فرونشست کشور را تهیه کردیم. میدانید که فرونشست یک پدیده چندبعدی است که اگر برایش چارهاندیشی نشود، شبکههای ما، زیرساختها، بناهای تاریخی، اراضی، ریلها و بسیاری مکانهای دیگر را تحتالشعاع قرار میدهد. ما با مطالعات علمی و میدانی، وضعیت تغییرات سطح زمین را رصد میکنیم و در قالب نقشههای فرونشست برای کل کشور ارائه میدهیم.
سازمان نقشهبرداری درخصوص پیامدهای سیل و زلزله و طوفان هم راهکاری دارد؟
سازمان نقشهبرداری عضو کمیته بحران کشور است و ستادهای بحرانی که در تمام استانها داریم، یکی از مرکزیتها و نهادهای محوریاش، سازمان نقشهبرداری است. ما دادههای وسیعی از رودخانههای کشور، از جنگلها، پستی و بلندیها، سیلگیرها، فرونشستهای زمین و از مناطق خطرزا داریم که این مجموعه اطلاعات را در اختیار ستادهای مربوطه ملی و استانی قرار میدهیم تا هم قبل از بحران، محیط را بشناسند، هم توسط تصویربرداری، آثار بحران را نشان میدهیم که نهایتا باعث میشود برای بهبود وضعیت و مدیریت بحرانهای سرزمینی، پیشگیری و چارهاندیشی شود.
همیشه افرادی سودجو به منابع محیطزیستی آسیب وارد میکنند. در این زمینه چه اقداماتی انجام میدهید؟
بسیار سؤال پراهمیتی است. کشور ما با داشتههایش و سرمایههایش زنده است. سرمایه فقط سرمایه ملی و پولی نیست، بلکه منابع حیاتی مثل آب، خاک، جنگل، هوا، موجودات زنده، حیات وحش و حتی تکسلولیها را خداوند حکیم با انگیزه و حکمتی آفریده است. به همین خاطر وظیفه انسان بهرهبرداری منطقی و اصولی از این منابع است. وظیفه انسان این نیست که آنها را تخریب کند و از بین ببرد.
یکی از دردناک ترین موضوعاتی که سازمان نقشهبرداری با آن برخورد میکند، تخریبی است که در جنگل، روی خاک و کویر و کوهها، روی دشتها و منابع آبی انجام میگیرد. تصاویر ماهوارهای ما در چند دهه نشان میدهد که مناطقی که از جنگل قوی برخوردار بودند، بهمرور با ساخت و ساز شهری یا کاربریهای کشاورزی و فعالیتهای سوخت و ساز، تخریب شدهاند. ما بهعنوان سازمان نقشهبرداری قدر هر تکدرخت و ذره را میدانیم. وقتی در آمارمان تغییرات و تحولات را مشاهده میکنیم، روی آن مانور میدهیم و تصویریاش میکنیم و به مراجع ذیربط ارائه میدهیم که بدانند در دورههای مختلف توسعه شهری چه بلایی بر سر زراعت و باغداری ما آمده است.
در مورد خشکی دریاچه ارومیه یا عقبنشست دریای خزر چه اقداماتی انجام دادید؟
ما واحدی در سازمان نقشهبرداری کشور داریم تحت عنوان مدیریت مطالعات آب و آبنگاری، که کشتیهای ما در مجموعه دریاچه خزر مطالعاتی را انجام میدهند. این مطالعات را از دورههای مختلف تا الان که بررسی کردیم، حاکی از این است که دریاچه خزر بهعنوان سرمایهای بسیار گرانسنگ برای کشور، در بخشهای شمالی، شرقی و غربیاش، نسبت به پهنهای که در دورههای گذشته داشته، محدود شده و در جاهایی عمق آب کم شده است. گرچه خوشبختانه بخش پر آب دریاچه خزر در ایران است، ولی قسمت شمالی این دریاچه که هممرز با کشورهای همسایه میشود، نسبت به سالهای گذشته به خشکی مبتلا شده است.
در مورد دریاچه ارومیه، مطالعات دهه 30 ما گستره، پهنه و وسعت آن را با عظمت زیادی نشان میدهد. هرچه از دهه 30 به زمان حال پیش آمدیم، به دلایل متعدد برداشت آب و عدم انتقال آب به دریاچه ارومیه، این دریاچه با محرومیتهای جدی روبرو شد. دریاچهها سرمایههای کشور هستند، حتی اگر سانتیمتری از آن کم شود، سازمان نقشهبرداری روی تصاویر خودش تحلیل و اطلاعرسانی میکند تا جلوی بحرانها گرفته شود.
سازمان نقشهبرداری چه طرحهای توسعهای برای آینده دارد؟
جهتگیریها و برنامههای توسعه سازمان نقشهبرداری این است: تصویربرداری از کل کشور را جامعتر و کاملتر کند. در دنیا تجربه ای وجود دارد که هر 3 تا 5 سال باید تصویر جدیدی داشته باشید. ما در بعضی از مناطق کشورمان، بیش از 20 سال است که تصویر جدید نداریم، بنابراین در اولویت ماست که از آن مناطق تصویربرداری انجام بدهیم. در مرحله بعد تصاویر، نقشهها و تولیداتمان را روی سامانه روز جهان بارگذاری کنیم. سامانه اطلاعات مکانی SDI ظرفیت این را دارد که تا 125 هزار لایه نقشه تصویر روی آن بارگذاری شود. ما توانستیم تا به امروز 25 هزار لایه بارگذاری کنیم.
از جمله برنامههای آینده ما این است که سامانه SDI را گسترش بدهیم. همچنین با کمک گروه هوش مصنوعی وضوح تصاویر را بسیار بالا ببریم. همکاران ما در یک گروه پژوهشی دارند کار میکنند و به عنوان نمونه از بخشی از استان البرز نقشهای با وضوح بالا تهیه کردیم و در شورای معاونین سازمان برنامه و بودجه در حضور رئیسجمهور ارائه دادیم. امیدواریم که بتوانیم برای تصویربرداری از کل کشور از این روشها و ابزارهای پیشرفته استفاده کنیم.
عکس: خدیجه جعفری
آسیانیوز
دیدگاه خود را بنویسید