دکتر مهدی کریمی تفرشی

آسیانیوز- در آخرین روزهای شهریور سال جاری معدن زغال سنگ واقع در طبس دچار حادثه شد و بیش از ۵۰ نفر در این حادثه جان خود را از دست دادند. این اتفاق برای نخستین‌بار نیست که می‌افتد و حتی آخرین بار هم نخواهد بود. متأسفانه معادن در کشور ما بارها جان کارگران را به خطر انداخته‌اند و با وجود وعده‌های مختلفی که در این حوزه از جانب مسئولان وقت داده شده، همچنان تکرار این اتفاقات خاطر جامعه را مکدر می‌کند. 

در خصوص این معدن تمام کارشناسان و متخصصان معتقد بودند که یکی از مجهزترین معادن است و تا همین ۳۱ شهریور ماه سال جاری هیچ‌گونه اتفاق حادثه‌آفرینی در آن رخ نداده بود. با این حال این اتفاق در نهایت افتاد و اکنون به این بهانه باید به چند سوال مهم پاسخ داد؛ این‌که چرا باید یکی از مهم‌ترین و مجهزترین معادن کشور دستخوش حادثه شود و چه باید کرد که دیگر شاهد تکرار چنین حادثه‌ای نباشیم؟ 

نکته اینجاست که زمانی که اطلاعات به شکل شفاف به جامعه داده نمی‌شود، بازار شایعات هم داغ می‌شود. در خصوص این معدن اطلاعاتی در فضای مجازی دست به دست می‌شد که روز پیش از حادثه کارگران اذعان داشتند که بوی یک گاز عجیب را در معدن حس می‌کنند، اما کارفرما به آن‌ها توجهی نکرده و کارگران را مشغول به کار کرده است. از دیدگاه کارشناسی و فنی این مسئله اساساً کذب است، چرا که گازی که موجب حادثه در معدن می‌شود همانند گاز متان اصلاً بو ندارد که قابل تشخیص باشد. 

در خصوص گاز انباشته‌شده در معدن طبس نیز طبق گفته کسانی که از ابعاد مختلف حادثه اطلاع دارند، یک نوع گاز ناشناخته بوده که تجمع آن را حسگرهای حساس معدن تشخیص نداده است. اینجا به اولین راهکار کاهش حوادث می‌رسیم. استفاده از تجهیزات و فناوری‌های به‌روز دنیا برای تشخیص گازهایی که برای سنسورهای ما ناشناخته هستند، می‌تواند بسیار موثر باشد. حال این تجهیزات تأمین نمی‌شوند و دو علت دارند. یک علت عدم تخصیص بودجه از جانب مسئولان مربوطه است و دیگری تحریم‌هاست. 

تحریم‌ها شاید نقش کمتری در این باره داشته باشند، چرا که امروز دانشمندان و متخصصان ما تجهیزات بسیار سخت‌تر از این را هم می‌سازند و در صنعت از آن استفاده می‌کنند. کمبودی هم اگر باشد با در اولویت قرار گرفتن این معقوله می‌توان تمهیدات مختلف آن را اندیشید و مشکل را حل کرد. 

پیکره معدن‌ها ایمن نیست و دارای شرایط استاندارد کار نیست و این هم به در اولویت قرار دادن زندگی کارگران و شأن و شخصیت محیط کاری کارگران برمی‌گردد که متأسفانه جزو دغدغه مراجع مربوطه نیست. این‌که می‌بینیم در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان معدن‌ها از شرایط ایمنی بسیار بالایی برخوردارند، چرا ما نباید بتوانیم از آن‌چه که آن‌ها در دستور کار قرار داده‌اند الگو بگیریم؟ معدن زغال سنگ Black Thunder آمریکا، WCM استرالیا، Grassy Mountain کانادا و تپه باستان چین نمونه‌های بسیار ایمن و مجهز معدن در سراسر جهان هستند. 

سیستم‌های خودکار برای استخراج و بارگیری زغال سنگ، پیاده‌سازی تجهیزات پیشرفته و سیستم‌های مانیتورینگ، استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده برای تحلیل و بهینه‌سازی عملیات استخراج، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی، از جمله اقداماتی است که در دستور کار معادن ایمن جهان برای افزایش بهره‌وری کار و کاهش چشمگیر مخاطرات در دستور کار قرار گرفته که می‌توان از آن‌ها الگوبرداری کرد.