پروفسور سیدحسن امین

روزنامه آسیا-شعر و فرش، دو شاخص هنری و میزان امتیاز ایرانیان و مهم‌ترین اسباب سرفرازی و مفاخرت ملت ایران در برابر دیگر ملت‌هاست. معروف‌ترین فرش‌های ایران، در طی تاریخ زینت‌بخش موزه‌های «آرمیتاژ» لنینگراد، «ویکتوریا و آلبرت» لندن، «هنر و صنعت» وین و موزه بوستن آمریکا و مساجد بزرگ اسلامی در کشور‌های مختلف و همچنین مهمان خانه و دفتر کار مردمان متشخص سراسر جهان بوده است. 

نامدارترین شاعران ایرانی در سطح جهان (به ترتیب شهرت) نیز خیام، مولانا، سعدی، حافظ و فردوسی‌اند. در حالی که در دهه‌های اخیر کشورهای دیگر جهان از پاکستان گرفته تا چین، در کار فرش‌بافی با ایران به رقابت پرداخته‌اند، اما شعر و شاعری، هنری است که ایران، همچنان از جهت کثرت استفاده از آن در خلوت و جلوت و نیز از جهت تعدد شاعران نسبت به جمعیت کشور، از دیگر کشور‌های جهان بیش و پیش است. با توجه به اهمیت شعر به عنوان یک هنر ملی در ایران، یکی از کارهای ارزشمند اهالی شعر و ادب، در حوزه وسیع ایران فرهنگی، از هند گرفته تا ترکیه، از دیرباز همانا گردآوری مجموعه‌هایی از شعرهای مطلوب و برگزیده بوده است که با عناوینی همچون سفینه، جُنگ، گنجینه، کشکول یا منتخب‌الاشعار تدوین می شده است.

در گذشته، جُنگ‌ها، مجموعه‌ای از اشعار شعرای مختلف بوده که بدون نظم و ترتیب خاص فراهم می‌شده است؛ به این معنی که در یک جُنگ ادبی، ممکن است قصیده‌ای بعد از غزل و قطعه‌ای بعد از رباعی بلکه متن منثوری از پس منظومه‌ای ثبت شده باشد. اما در سال‌های اخیر، مجموعه‌های شعر با نظم و ترتیبی منطقی‌تر تدوین می‌شود و نمونه‌ای ارزنده از آن‌ها اکنون به اهتمام پژوهشگر دانا و سخنور نام آشنا استاد شمس‌الدین سیدان از مردم خوب نهاوند با عنوان «یاس‌های سپید؛ عاشقانه‌هایی از شعر معاصر» از انتشارات شاپور خواست (خرم آباد، 1394 در 380 صفحه) پیش چشم است که به‌طور انحصاری به عاشقانه‌های شعر معاصر می‌پردازد؛ یعنی هم از جهت محتوایی به آثار عاشقانه و هم از جهت شکلی به قالب غزل اختصاص دارد و بنابراین یک مجموعه کاملا تخصصی است.

مطالعه اشعار زیبا و شعرخوانی، تفریحی لطیف و موجب فرح و انبساط خاطر برای هر ایرانی با فرهنگ و فارسی‌دان باذوق است و در عین حال، خود نوعی تسلی‌دهنده خاطر و درمان‌کننده جراحت‌های عاطفی و موجب التذاذ فردی و شخصی شنونده و خواننده است. از همین رهگذر است که خواجه حافظ شیرازی می‌فرماید:

در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است / صراحی می ناب و «سفینه غزل» است

سفینه به فتح اول، همان جُنگ شعرهای برگزیده شاعران مختلف است که مطالعه آن لذت‌آفرین است. حافظ می گوید که «سفینه غزل»؛ یعنی گزیده غزلیات دلنشین شاعران فارسی گوی، رفیق بی خلل و اسباب مسرت خاطر و سرور قلبی خواننده و شنونده است. این نکته‌ای که حافظ در مطلع غزل خود بیان می کند، عین واقعیت است. اساسا یکی از عناصر عمده شعر و ادبیات، تأثیرگذاری روحی و عاطفی آن در جان و روح مخاطب (اعم از شنونده و خواننده) است. به عبارت دیگر، در فلسفه هنر مخاطب‌محور، نه ذات‌شناسانه، معیار اصلی برای شناسایی یک اثر هنری آن است که در دل و جان مخاطب تغییر و تحولی ایجاد نماید و او را تحت تأثیر قرار دهد. این تاثیر از جهات زیر قابل ملاحظه است:

اولا، شعر و ادبیات، نوعی تائید ذهنی و شخصیتی (Affirmation) است که به اصطلاح قدما «ذکر و فکر» را در روح و گفتار و کردار آدمی تائید و تثبیت می‌کند. به عبارت دیگر، شعر و ادبیات شفابخش و درمانگر است. بدین معنا که ادبیات دارویی است برای شفای قلب‌ها و جلوگیری از افسردگی و ناراحتی‌های روحی و روانی و نمی گذارد که انسان از عالم لطافت عاطفی که لازمه کرامت انسانی است، دور افتد. ادبیات و مخصوصا، شعر، انسان را به دنیای ذوق و قریحه فرو می برد و تمام رفتار او سبک و لذت‌بخش خواهد شد. 

درباره این مجموعه غزلیات عاشقانه که به عنوان «یاس‌های سپید؛ عاشقانه‌هایی از شعر معاصر» چاپ شده است، به چند نکته دیگر هم باید اشاره کرد: اول این‌که گردآوری آثار عاشقانه، ممکن است نثر یا نظم یا قطعه ادبی یا نامه باشد. بـــرای مثال، کتابی دیگر از «عاشقانه‌ها»ی نویسندگان رئالیست شامل نامه‌های عاشقانه تعدادی از نویسندگان غربی اخیرا به فارسی ترجمه شده که عنوان آن «رئالیست‌ها در غرقاب عشق» به ترجمه کامبیز عباسی از انتشارات کتاب‌سرای نیک است و شامل نامه‌های عاشقانه این نویسندگان است: بالزاک، استاندال، موپاسان، فلوبر، دیکنز، چسترتون، لارنس، شاو،‌هاثورن، تواین، لندن، تولستوی و ایبسن.

تا آنجا که به غزلیات عاشقانه فارسی مرتبط است، هر چند در زبان فارسی، انواع و اقسام و گونه‌های شعر بسیار است اما گزینشگر همیشه به ذوق و سلیقه خود آن‌ها را بر می گزیند و ارائه می دهد. بنابراین انتخاب اشعار چاپ‌شده در مجموعه حاضر، حاصل بررسی و پژوهش گزینشگر و تشخیص ادبی ایشان است./آسیانیوز